اطلاعات آماري اين فصل شامل تعداد جمعيت و ويژگي‌هاي آن براساس آخرين سرشماري جمعيت در سال 1390 و مقايسه‌ی اقلام منتخب جمعيتي در سرشماري‌هاي انجامشده و نيز تعداد وقايع تولد، ازدواج و طلاق مي‌باشد كه در ذيل به سابقه‌ی توليد آمار در هر يك از زمينه‌هاي يادشده اشاره مي‌شود.
در سال 1297، به منظور ثبت وقايع چهارگانه، اداره ثبت احوال كشور تأسيس شد. با ثبت اطلاعات مربوط به تولد، فوت، ازدواج و طلاق توسط اداره مذكور، ضرورت اطلاع از جمعيت كشور و تعيين سازماني كه موظف به جمع‌آوري اين اطلاعات باشد، مورد توجه قرار گرفت.
در سال 1303 شمسي با تصويب آئين‌نامه‌اي، مسئوليت جمع‌آوري و مركزيت بخشيدن به آمارهاي مورد نياز، بر عهده‌ی وزارت كشور گذاشته شد. تصويبنامه‌ی مذكور با انجام تغييراتي، در سال 1307 از تصويب مجلس شوراي ملي وقت گذشت و جنبه‌ی قانوني يافت و از آن زمان، اداره ثبت احوال كشور به ” اداره كل آمار و ثبت احوال“ تغييرنام داد. اداره‌ی مزبور از سال 1349 با نام ” سازمان ثبت احوال كشور“ به انجام وظايف قانوني خويش ادامه داده است.
در خردادماه سال 1318، اولين قانون سرشماري به تصويب مجلس شوراي ملي رسيد. در اجراي اين قانون، سرشماري جمعيت از دهم اسفندماه همان سال در شهر تهران و در سال‌هاي 1319 و 1320 در33 شهر كشور به تدريج به اجرا درآمد، ولي ادامه‌ی آن به علت وقايع شهريور 1320 معوق ماند.
در اسفندماه سال 1331، سازمان همكاري آمار عمومي تشكيل شد و در فروردينماه سال 1332 قانــون آمار و سرشماري به تصويب رسيد. در اين سال، اداره آمار و سرشماري از اداره كل آمار و ثبت احوال منتزع و به سازمان همكاري آمار عمومي ملحق شد. به اين ترتيب، براي اولين بار سازماني به طور انحصاري موظف به جمع‌آوري آمار شد. اين سازمان در سال 1334 به وزارت كشور وابسته شد و نام آن به اداره كل آمار عمومي تغيير يافت و سپس در سال 1335، اولين سرشماري عمومي جمعيت را در كل كشور به اجرا درآورد.
با تأسيس اداره كل آمار عمومي و اجراي سرشماري عمومي كشور در سال 1335، فعاليت‌هاي آماري وارد مرحله‌ی جديدي شد و همهساله طرح‌هاي گوناگون آماري در زمينه‌هاي مختلف اجتماعي- اقتصادي به مرحله‌ی اجرا درآمد. نياز روزافزون دستگاه‌هاي برنامه‌ريزي كشور به آمار و اطلاعات و ضرورت همكاري بسيار نزديك سازمان اصلي توليدكننده‌ی آمار با دستگاه برنامه‌ريزي موجب شد تا در سال 1344 براساس قانون، اداره كل آمار عمومي از وزارت كشور جدا و با نام مركز آمار ايران به سـازمان برنامـه وابستـه شود. اين مركز به عنوان اولـين اقـدام، سرشماري عمومي نفوس و مسكن را طبق قانون، در آبان‌ماه سال 1345 به مرحله اجرا درآورد.
بنا به ضرورت، قانون تأسيس مركز آمار ايران در سال 1353 مورد تجديدنظر قرار گرفت و قانون فعلي اين مركز به تصويب رسيد. با تصويب قانون جديد مركز آمار ايران و اعمال تجديدنظر در ساختار سازماني آن، اين مركز در سال 1355، دومين سرشماري عمومي نفوس و مسكن كشور را به انجام رسانيد.
در سال 1365، اولين سرشماري عمومي نفوس و مسكن در نظام جمهوري اسلامي ايران به مرحله اجرا درآمد كه نتايج آن، اطلاعات و آمارهاي لازم را براي انجام برنامه‌ريزي‌هاي توسعه اجتماعي- اقتصادي كشور فراهم آورد.
افزايش غير قابل انتظار جمعيت كشور طي سال‌هاي 1355 لغايت 1365 كه آگاهي از روند تغييرات جمعيت پس از سال 1355را مورد تأكيد قرار مي‌داد و نيز وجود جابجايي‌هاي عمده‌ی جمعيت ناشي از جنگ تحميلي كه چارچوب‌هاي آماري حاصل از سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1365 را دستخوش دگرگوني‌هاي بزرگ و غير قابل اغماض كرده بود، سيستم برنامه‌ريزي كشور و به تبع آن، مركز آمار ايران را بر آن داشت كه در زماني كوتاه‌تر از فاصله‌ی متداول ده ساله، به انجام يك تمام‌شماري از جمعيت كشور تحت عنوان طرح آمارگيري جاري جمعيت سال 1370 اقدام كند و براي اولين بار در كشور سرشماري جمعيت را با يك آمارگيري نمونه‌اي همراه ساخت. در سال 1375، چهارمين سرشماري ، در سال 1385 پنجمین سرشماری و در سال 1390 ششمین سرشماری عمومي نفوس و مسكن به مرحله‌ی اجرا درآمد كه نتايج آن مناسبترين ابزار برنامه‌ريزي‌هاي توسعه‌ی اجتماعي- اقتصادي در كشور است.
آمارهاي اين فصل براساس نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1390 همراه با خلاصه‌اي از نتايج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385 استفاده شده است. همچنين، آمار مربوط به وقايع حياتي (تولد، فوت، ازدواج و طلاق) كه توسط سازمان ثبت احوال استان ثبت مي‌شود، در اين فصل مورداستفاده قرار گرفته است.
تعاريف و مفاهيم به كار رفته دراين فصل به شرح زير است:
جمعيت استان: اعضاي همه‌ی” خانوارهاي معمولي ساكن“و” خانوارهاي دسته جمعي“كه اقامتگاه معمولي آنان در زمان سرشماري در استان قرار دارد و نيز اعضاي كليه‌ی” خانوارهاي معمولي غيرساكن“ استان، جزء جمعيت استان محسوب می‌شوند.
خانوار: خانوار از چند نفر تشكيل مي‌شود كه با هم در يك اقامتگاه زندگي مي‌كنند، با يكديگر هم‌خرج هستند و معمولاً با هم غذا مي‌خورند. فردي كه به تنهايي زندگي مي‌كند نيز، خانوار تلقي مي‌شود.
خانوار معمولي: خانوار با تعريف فوق، اكثر افراد كشور را در بر مي‌گيرد و به همين دليل، اين‌گونه خانوارها ” خانوار معمولي“ نيز ناميده مي‌شود.
خانوار معمولي ساكن: خانواري كه در اقامتگاه ثابت سكونت دارد، خانوار معمولي ساكن ناميده مي‌شود.
خانوار معمولي غيرساكن: خانواري كه در زمان سرشماري در اقامتگاه ثابتي سكونت ندارد ” خانوار معمولي غيرساكن“ ناميده مي‌شود. اين دسته از خانوارها سه گروه زير را در بر مي‌گيرند:
1- خانوارهايي كه در زمان سرشماري در كوچ به سر مي‌برند و يا در خارج شهرها و آ بادي‌ها در زير چادر زندگي مي‌كنند.
2- خانوارهايي كه در محل ثابتي زندگي نمي‌كنند و به طور مداوم محل زندگي خود را تغيير مي‌دهند، مانند كولي‌ها.
3- خانوارهايي كه محل زندگي مشخصي ندارند و شب‌ها معمولاً در پارك‌ها، خرابه‌ها، زير پل‌ها و… بيتوته مي‌كنند.
خانوار دسته جمعي: مجموع افرادي كه به دليل داشتن هدف يا ويژگي‌هاي مشترك مانند انجام خدمت وظيفه، تحصيل، بيماري رواني و… در يك مؤسسه از قبيل پادگان، خوابگاه دانشجويي، آسايشگاه رواني و… با هم زندگي مي‌كنند، يك خانوار دستهجمعي به حساب مي‌آيند.
سن: منظور از سن، تعداد سال‌هاي كاملي است كه از زمان تولد فرد گذشته است.
شهر (نقطه شهري): منظور از شهر، هر يك از نقاطي است كه داراي شهرداري باشد. در سرشماري‌هاي قبل از سال 1365، كليه‌ی مراكز شهرستان‌ها (بــدون در نظر گرفتن تعداد جمعيت آنها) و نقاطي كه تعداد جمعيت آنها در موقع سرشماري، پنج هزار نفر و بيشتر بوده، شهر به حساب آمده است.
آبادي (نقطه روستايي): به مجموعه‌ی يك يا چند مكان و اراضي به هم پيوسته (اعم از كشاورزي و غيركشاورزي) گفته مي‌شود كه خارج از محدوده‌ی شهرها واقع شده و داراي محدوده‌ی ثبتي يا عرفي مستقل باشد. اگر آبادي در زمان سرشماري، محل سكونت خانوار يا خانوارهايي باشد ” داراي سكنه“ و در غير اين صورت” خالي از سكنه“ تلقي شده است.
سرپرست خانوار: منظور از ”سرپرست خانوار“ يكي از اعضاي خانوار است كه در خانوار به اين عنوان شناخته مي‌شود. در صورتي كه اعضاي خانوار قادر به تعيين سرپرست خانوار نباشند، مسن‌ترين عضو خانوار به عنوان سرپرست خانـوار تلقي مي‌شود. در خانوارهاي يكنفره، همان شخص سرپرست خانوار است.
خويشاوندان درجه‌ی يك سرپرست خانوار: همسر، فرزند، پدر، مادر، برادر و خواهر سرپرست خانوار، خويشاوندان درجه‌ی يك وي محسوب مي‌شوند.
مهاجران واردشده: آن دسته از اعضاي خانوارهاي معمولي ساكن و دستهجمعي كه شهر يا آبادي محل اقامت خود را در فاصله سال‌هاي 1385 تا 1390 تغيير داده‌اند، مهاجر شناخته مي‌شوند. استثنائاً آن دسته از اعضاي خانوار كه به دليل تحصيل يا كار در خارج از كشور، اسارت و مفقودالاثر بودن، طي ده سال گذشته مدتي دور از خانوار بوده ولي در زمان سرشماري به خانوار مربوطه پيوسته‌اند، صرفاً به دلايل فوق مهاجر تلقي نمي‌شوند.
ميانگين سني: متوسط سن افراد يك جامعه است.
ميانه ی سني: سني است كه جمعيت را از نظر تعداد به دو گروه مساوي تقسيم كند.
فصل 2- جمعیت
جدول 01 (1)- متوسط رشد سالانه جمعيت نسبت به سرشماري گذشته.
جدول 01 (2)- جمعيت استان از سال 1335 به بعد براساس نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسكن.
جدول 02- جمعيت بر حسب گروه سني در سرشماري‌هاي نفوس و مسكن.
جدول 03- جمعيت بر حسب سن و جنس و وضع سكونت : آبان 1390.
جدول 04- جمعيت برحسب جنس و گروه‌هاي عمده سني و وضع سكونت : آبان 1390.
جدول 05- خانوار و جمعيت برحسب جنس در نقاط شهري و روستايي در سرشماري‌هاي نفوس و مسكن.
جدول 06- جمعيت شهرستان ها بر حسب وضع سكونت : آبان 1390.
جدول 07- جمعيت برحسب نوع خانوار، جنس و شهرستان - آبان 1390.
جدول 08- تعداد خانوارهاي معمولي برحسب تعداد افراد در خانوار.
جدول 09- جمعيت برحسب جنس و تابعيت.
جدول 10- جمعيت 10 ساله و بيشتر بر حسب جنس و سن و وضع زناشويي : آبان 1390.
جدول 11- ميانگين سني جمعيت برحسب جنس در نقاط شهري و روستايي.
جدول 12- ميانه سني جمعيت برحسب جنس در نقاط شهري و روستايي.
جدول 13- ميانگين سن در اولين ازدواج برحسب جنس در نقاط شهري و روستايي.
جدول 14- متولدين ثبت شده بر حسب جنسيت در نقاط شهري و روستايي در سال (سال پيش فرض) .
جدول 15- فوت شدگان ثبت شده بر حسب جنسيت در نقاط شهري و روستايي در سال (سال پيش فرض).
جدول 17- تعداد ازدواج و طلاق ثبت شده در نقاط شهري و روستايي در سال (سال پيش فرض).
