آمار و اطلاعات مربوط به نيروي انساني، براي نخستين بار در سال 1318 توسط اداره كل آمار و ثبت احوال در برخي از شهرهاي مهم كشور گردآوري شد. در سال 1335، ضمن اجراي اولين سرشماري عمومي نفوس كه توسط اداره كل آمار عمومي اجرا شد، اطلاعاتي چند در اين زمينه به دست آمد. سپس با اجراي چند طرح آماري در زمينه‌ی كشاورزي، صنعت و جمعيت، در زمره‌ی اطلاعات جمع‌آوري شده، مطالب مربوط به نيروي انساني متناسب با موضوع طرح، مورد توجه قرار گرفت.
در سال‌هاي 1337 و 1341، سازمان برنامه و بودجه با همكاري اداره كل مطالعات نيروي انساني و آمار وزارت كار و امور اجتماعي، آمارگيري‌هايي را در زمينه‌ی نيروي انساني انجام داد و نتايج آن را منتشر كرد. در سال‌هاي بعد، مركز آمار ايران ضمن اجراي سرشماري‌هاي عمومي نفوس و مسكن سال‌هاي 1345، 1355، 1365، 1375، 1385 ، 1390و آمارگيري جاري جمعيت 1370، آمار و اطلاعات اساسي مربوط به نيروي انساني را جمع‌آوري كرد. علاوه بر آن مركز آمار ايران از سال 1376، طرح نمونه‌گيري ويژگي‌هاي اشتغال و بيكاری را به اجرا درآورده است. براي تهيه و تنظيم آمار و اطلاعات اين فصل، از نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال1390، سرشماري‌هاي قبلي و طرح نمونه‌گيري ويژگي‌هاي اشتغال و بيكاري و نیروی کار مركز آمار ايران و نيز از گزارش‌هاي آماري معاونت برنامه‌ريزي و راهبردی كشور استـفاده شـده است.
اطلاعاتي كه در اين فصل ارائـه مي‌شود شامل تعـداد جمعـيت فعـال و غيرفعـال، ويژگي‌هاي جمعـيت شاغل در بخش‌هاي مختلف اقتصادي و آمار كاركنان دولت مي‌باشد.
در مورد آمار ارائه شده توضيح نكات زير ضروري است:
1- در طرح آمارگيري از ويژگي‌هاي اشتغال و بيكاري و طرح نیروی کار، نمونه‌ی آماري فقط شامل خانوارهاي معمولي ساكن مي‌باشد و خانوارهاي دسته جمعي و معمولي غيرساكن را در بر نمي‌گيرد.
2- آمار مربوط به هر سازمان، اداره كل يا مؤسسه، شامل آمار كليه‌ی ادارات و واحدهاي تحت پوشش نيز مي‌باشد.
3- آمار كاركنان وزارت اطلاعات، وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح و شركت‌هاي وابسته به آن و نيروهاي نظامي و انتظامي، به دليل محرمانه‌بودن و نيز آمار كاركنان شركت‌هاي تحت پوشش سازمان‌هاي دولتي، به علت وضعيت خاص استخدامي، در دسترس نمي‌باشد.
تعاريف و مفاهيم به كار رفته در اين فصل بهشرح زير است:
فعاليت اقتصادي يا كار: عبارت است از هر فعاليت فكري يا بدني كه قانوناً مجاز باشد و به منظور كسب درآمـد(نقــدي و غيرنقدي) صورت گيرد.
جمعيت فعال از نظر اقتصادي: كليه‌ی اعضاي 10ساله و بيشتر خانوارها كه در هفت روز گذشته قبل از مراجعه مأمور آمارگيري شاغل و يا بيكار (جوياي كار) بوده‌اند، جمعيت فعال از نظر اقتصادي به شمار مي‌آيند.
جمعيت غيرفعال از نظر اقتصادي: كليه‌ی اعضاي 10ساله و بيشتر خانوارها كه در هفت روز گذشته قبل از مراجعه مأمور آمارگيري شاغل و يا بيكار (جوياي كار) نبوده‌اند، به عنوان جمعيت غيرفعال از نظر اقتصادي محسوب مي‌شوند و در يكي از گروه‌هاي محصل، خانه‌دار، داراي درآمد بدون كار و ساير قرار مي‌گيرند.
شاغل: كليه‌ی كساني كه در هفت روز گذشته قبل از مراجعه مأمور آمارگيري به كار اشتغال داشته‌اند و يا شاغل بوده و به عللي (از قبيل بيماري، مرخصي و غيره) كار نكرده‌اند، شاغل محسوب مي‌شوند. براي دقت در كاربرد اين تعريف، در سرشماري‌هاي عمومي نفوس و مسكن سال‌هاي 1345 و 1355 افرادي كه در هفته، 8 ساعت و بيشتر كاركرده‌اند، شاغل منظور شده‌اند. ولي در سرشماري‌هاي عمومي نفوس و مسكن 1365 و 1375، آمارگيري جاري جمعيت 1370 و آمارگيري از ويژگي‌هاي اشتغال و بيكاري خانوار سال‌هاي 1376 لغايت 1380، كساني كه در هفت روز گذشته (قبل از مراجعه مأمور آمارگيري) حداقل 2روز كاركرده‌اند، شاغل به حساب آمده‌اند. همچنين در سرشماري‌هاي عمومي نفوس و مسكن 1365، 1375، آمارگيري جاري جمعيت 1370 و آمارگيري از ويژگي‌هاي اشتغال و بيكاري خانوار سال‌هاي 1376 لغايت1380 كساني كه داراي شغلي هستند ولي در هفت روز گذشته به اقتضاي فصل و ماهيت فصلي كار خود، كار نكرده‌اند (بيكاران فصلي)، مشروط بر آنكه در جستجوي كار ديگري هم نبوده باشند شاغل محسوب شده‌اند، به استثناي سرشماري‌هاي 1345و 1355 كه در شمار بيكاران منظور شده‌اند. ضمناً قابل ذكر است كه سؤالات مربوط به شـاغـلان در سرشمـاري‌هاي 1335، 1345، 1355، 1375، آمارگيري جاري جمعيت 1370 و آمارگيري از ويژگي‌هاي اشتغال و بيكاري خانوار سال‌هاي 1376 لغايت 1380، از افراد 10ساله و بيشتر و در سرشماري 1365، از افراد 6 ساله و بيشتر پرسش شده است.
در کلیه ی آمارگيري‌هاي مذكور، افرادي كه در هنگام سرشماري به انجام خدمت وظيفه‌ی عمومي مشغول بوده‌اند؛ در شمار شاغلان به حساب آمده‌اند.
براساس طرح آمارگیری از نیروی کار تمام افراد 10ساله و بیشتر که در طول هفته‌ی مرجع، طبق تعریف کار، حداقل یک ساعت کار کرده و یا بنا به دلایلی به طـور موقت کار را ترک کرده باشند، شاغل محسوب می‌شوند. شاغلان به طور عمده شامل دو گروه مزد و حقوق بگیران و خود‌اشتغالان می‌شوند.
بيكار (جوياي كار): كساني كه شاغل محسوب نمي‌شوند و در هفت روز گذشته قبل از مراجعه مأمور آمارگيري بيكار و در جستجوي كار بوده‌اند، در اين گروه قرار مي‌گيرند. كساني هم كه به اقتضاي فصل و يا ماهيت فصلي كار قبلي خود، بيكار بوده‌اند، چنانچه در جستجوي كار ديگري باشند، بيكار تلقي شده و در شمار بيكاران منظور شده‌اند.
محصل: كساني كه شاغل يا بيكار (جوياي كار) محسوب نمي‌شوند و در هفت روز گذشته قبل از مراجعه‌ی مأمور آمارگيري در حال تحصيل بوده‌اند، محصل به حساب مي‌آيند.
خانه‌دار: در سرشماري‌هاي 1335، 1345و 1355، كليه‌ی زناني كه در هفت روز گذشته قبل از مراجعه مأمور آمارگيري شاغل يا بيكار (جوياي كار) نبوده و به خانه‌داري(در منزل خود) مشغول بوده‌اند، خانه‌دار منظور شده‌اند. در سرشماري عمومي نفوس و مسكن 1365 و 1375 و آمارگيري از ويژگي‌هاي اشتغال و بيكاري خانوار سال‌هاي 1376 لغايت 1380، كليه‌ی زنان و مرداني كه در هفت روز گذشته، شاغل، بيكار (جوياي كار) و محصل نبوده و به خانه‌داري مشغول بوده‌اند، خانه‌دار منظور شده‌اند. در آمارگيري جاري جمعيت 1370، كليه‌ی زنان و مرداني كه در هفت روز گذشته، شاغل، بيـكار (جـوياي كار) محصل و بازنشسته نبوده و به خانه‌داري مشغول بوده، خانه‌دار منظور شده‌اند.
داراي درآمد بدون كار: كساني كه شاغل، بيكار(جوياي كار) محصل و خانه‌دار محسوب نمي‌شوند و درآمدهاي مستمري مـانند حقـوق بازنشستـگي، حقوق وظيفـه، درآمد
امـلاك و مستغلات، سود سهام و غيره دارند، داراي درآمد بدون كار محسوب مي‌شوند.
ميزان اشتغال: عبارت است از نسبت تعداد شاغلان10ساله و بيشتر به جمعيت فعال10ساله و بيشتر(شاغل و بيكار) ضربدر100.
ميزان بيكاري: عبارت است از نسبت تعداد بيكاران (جوياي كار) 10ساله و بيشتر به جمعيت فعال10ساله و بيشتر ( شاغل و بيكار ) ضربدر100.
نرخ بيکاری جوانان 24- 15 ساله: عبارت است از نسبت جمعیت بیکار 24- 15 ساله به جمعیت فعال 24- 15 ساله ضربدر100.
سهم اشتغال ناقص: عبارت است از نسبت جمعیت دارای اشتغال ناقص زمانی به جمعیت شاغل، ضربدر100.
گروه عمده‌ی فعاليت: كليه‌ی فعاليت‌هاي اقتصادي موجود در كشور با توجه به طبقه‌بندي بين‌المللي فعاليت‌هاي اقتصادي، در 18 گروه بزرگ طبقه‌بندي شده است. هر يك از اين گروه‌ها كه در فهرست مربوط با يـك حرف مشخص شده است، ” گروه عمده‌ی فعاليت“ به حساب مي‌آيد.
گروه عمده‌ی شغلي: با بررسي مشاغل موجود در كشور و انطباق آنها با طبقه‌بندي بين‌المللي مشاغل، كليه‌ی مشاغل به 10 گروه بزرگ تقسيم شده است. هر يك از اين گروه‌ها كه در فهرست مربوط با يك عدد (كد) يك رقمي مشخص شده است، ” گروه عمده‌ی شغلي“ ناميده مي‌شود.
نقاط شهري، نقاط روستايي و جمعيت ساكن: رجوع كنيد به تعاريف و مفاهيم « فصل 2- جمعيت».
فصل 3- نیروی انسانی
جدول 01- توزيع نسبي جمعيت 10ساله و بيشتر برحسب وضع فعاليت و جنس در سال.
جدول 02-2- شاخص‌هاي عمده نيروي كار در جمعيت 10 ساله و بيش تر برحسب جنس در نقاط شهري در سال.
جدول 02-3- شاخص‌هاي عمده نيروي كار در جمعيت 10 ساله و بيش تر برحسب جنس در نقاط روستايي در سال.
جدول 03- توزيع نسبي جمعيت شاغل و بيكار (جوياي كار) 10 ساله و بيشتر برحسب وضع سواد و سطح تحصيلات.
جدول 08- متقاضيان كار ثبت نام شده برحسب سن در سال (سال پيش فرض).
جدول 09- متقاضيان كار ثبت نام شده برحسب وضع سواد در سال (سال پيش فرض).
جدول 10- تعداد افراد به كار گمارده شده برحسب وضع سواد در سال (سال پيش فرض).
جدول 11- تعداد افراد به كار گمارده شده برحسب وضعيت حقوقي در سال (سال پيش فرض)..
