اطلاعات آماري مندرج در اين فصل شامل آمارهايي در زمينهی زراعت و باغداري، دام و طيور، جنگلداري، شيلات و شركتهاي تعاوني ميباشد.
براي تهيه و تنظيم آمار و اطلاعات مندرج در جداول اين فصل، از نتایج سرشماری عمومی کشاورزی سال 1382 و نشریات مرکز آمار ایران و سازمانهای زیر نیز استفاده شده است: سازمان جهاد كشاوري استان، شركت سهامي خدمات حمايتي كشاورزي استان، نمايندگي شركت سهامي پرورش كرم ابريشم در استان، اداره كل شيلات استان، اداره كل منابع طبيعي، اداره كل تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تعاون روستايي.
لازم به ذكر است كه به دليل نمونهگيري طرح آمارگيري از گاوداريهاي صنعتي، ارائه آمار و اطلاعات مربوط به آن به تفكيك شهرستانهاي استان در مركز آمار ايران موجود نميباشد و فقط سرجمع استاني آن آورده شده است.
تعاريف و مفاهيم به كار رفته در اين فصل به شرح زير است:
بهرهبرداري كشاورزي: کلیهی فعالیتهای کشاورزی که تحت مدیریت واحدی قرار دارد، یک واحد تولیدی کشاورزی است و آن را بهرهبرداری کشاورزی مینامیم. این مدیریت توسط اعضای یک یا چند خانوار (اشخاص حقیقی) یا توسط یک شرکت رسمی یا مؤسسهی عمومی (اشخاص حقوقی) اعمال میشود. در سرشماری عمومی کشاورزی سال 1382، اگر فعالیتهای یک واحد تولیدی کشاورزی در محدودهی چندآبادی یا شهر انجام شود، یک آبادی یا شهر، یک بهرهبرداری کشاورزی تلقی میشود.
بهرهبرداریهایی سرشماری شدهاند که لااقل یکی از فعالیتهای آنها به شرح زیر در حد نصاب تعیینشده قرار گرفته باشد.
1- زارعت: حداقل400 مترمربع زمين زراعي اعم از زير كشت و آيش.
- اراضي زراعي: زمینهایی است که به فعالیت زراعت اختصاص یافته است. بنابراین شامل اراضی بایر، باغ و قلمستان نمیشود. زمینهای زیرکشت محصولات سالانه و آیش، مجموعه اراضی زراعی را تشکیل میدهند.
- اراضي زراعي آبي: آن قسمت از اراضي زراعي است كه زراعت انجامشده در آن آبياري ميشود و عرف محل، آن را به نام كشت آبي ميشناسد.
- اراضي زراعي ديم: آن قسمت از اراضي زراعي است كه زراعت انجام شده در آن آبياري نميشود و آب موردنياز براي رشد گياه از طريق نزولات آسماني تأمين ميشود.
- سطح زيركشت (كاشت): مساحت زميني است كه به منظور توليد محصول موردنياز در سال آمارگيري، در همان سال و يا قبل از آن، زيركشت رفته باشد.
- آيش: آن قسمت از اراضي زراعي آبي يا ديم كه داخل در تناوب كشت قرار دارد ولي در سال زراعي موردنظر كشت نشده است و محصولي از آن برداشت نخواهد شد؛ برحسب مورد، آيش آبي يا آيش ديم محسوب ميشود.
- محصولات سالانه: به نباتاتي اطلاق ميشود كه معمولاً ساقهی علفي دارند و پس از برداشت محصول، بوته يا ساقه آنها از بين ميرود و در مواردي قسمتهاي
زيرزميني گياه (ريشه، پياز و نظاير آن) براي سال بعد در زمين باقي ميماند. مانند گندم، چغندرقند، سبزيجات و زعفران.
- محصولات دايمي: گياهاني هستند كه غالباً تنه يا ساقهی چوبي دارند و پس از برداشت محصول تمام يا قسمتي از گياه در زمين باقي ميماند و مجـدداً در سالهاي بعـد محصـول ميدهد. انواع درختان و درختچههاي مثمر مانند مركبات، هلو، انگور و بوته چاي و درختان غيرمثمر مانند تبريزي، محصولات دايمي محسوب ميشوند.
2- باغداري: حداقل 200 مترمربع باغ و قلمستان.
- باغداری: منظور از باغداری، احداث و نگهداری باغهای مثمر و غیرمثمر شامل قلمستان و به طور کلی پرورش نباتات دایمی روی زمین، در فضای باز یا زیر پوشش موقت است. نباتات دایمی گیاهانی هستند که غالباً تنه یا ساقه چوبی دارند و پس از برداشت محصول، تمام یا قسمتی از گیاه در زمین باقی میماند و مجدداً در سالهای بعد محصول میدهد. انواع درختان و درختچههای مثمر مانند پرتقال، هلو، انگور، بوته چای و گل محمدی و انواع درختان غیرمثمر مانند تبریزی و سپیدار، نباتات دایمی محسوب میشوند.
- باغ: زمینی است در فضای باز که در آن کشت و کار درختان مثمر به صورت مجتمع (کاشت مجتمع) انجام شده باشد. بدیهیاست حیاط منازل، حاشیهی مزارع و غیره که گاهی اوقات این نوع درختان در آنها به تعداد کم یا بهصورت پراکنده کاشته میشود، باغ محسوب نمیشود. خزانه و نهالستان این نوع محصولات نیز تحت عنوان باغ منظور میشود.
- قلمستان: زمینی است در فضای باز که در آن انواع تبریزی (تبریزی، سپیدار، پده، شالک و...) با هدف بهرهبرداری اقتصادی از تنـه یا شاخه آن به صورت مجتمـع
کاشته شده باشد. خزانه و نهالستان این نوع درختان نیز در اینجا منظور میشود.
3- توليدگلخانهای: تولید محصولات کشاورزی، اعم از سالانه یا دایمی، صیفی یا سبزی و زینتی یا غیرزینتی که در گلخانهها و با هدف بهرهبرداری اقتصادی انجام شود، تحت عنوان تولیدگلخانهای محسوب میشود.
4- پرورش دام: حداقل 1 رأس دام بزرگ (گاو، گوساله، گاوميش، بچهگاوميش، شتر و بچهشتر) و يا حداقل 2رأس دام كوچك (گوسفند و بره و يا بز و بزغاله).
5- پرورش ماكيان: حداقل 10 قطعه مرغ، خروس، جوجه و يا ساير انواع ماكيان.
6- ساير فعاليتها: پرورش زنبورعسل و پرورش كرم ابريشم در هر مقياس، بهرهبرداري محسوب شده است. بهرهبرداريهايي كه حداقل، يك فعاليت در حد نصاب داشتهاند، اطلاعات مربوط به كليهی فعاليتهاي آنها اعم از آنكه بالاتر يا پايينتر از حد نصاب بودهاند،جمعآوري شده است.
ماشينها و ادوات کشاورزی متعلق به خود: این است که بهرهبردار یا بهرهبرداران یک بهرهبرداری، تمام یا سهمی از آن را در مالکیت خود داشته باشند.
ماشينها و ادوات کشاورزی متعلق به ديگران: اگر بهرهبردار، هر یک از ماشینها و ادوات کشاورزی را از اشخاص یا مؤسسات دیگر کرایه کند و یا به صورت دیگر آن را از خارج بهرهبرداری برای استفاده موقت در اختیار بگیرد، در این حالت ” متعلق به دیگران“ محسوب میشود.
تراکتور: ماشینی است خودرو که از آن به طور عمده برای شخم زدن زمین استفاده میشود. از تراکتور به عنوان منبع تولید نیرو برای به کار انداختن، کشیدن یا حمل ادوات کشاورزی نیز استفاده میشود. تراکتورهایی که در باغات مورداستفاده قرار میگیرند و به نام تراکتورهای باغی شناخته میشوند نیز جزو انواع تراکتور طبقهبندی میشوند.
تيلر: نام عمومی نوع خاصی از تراکتور با قدرت کم و 2 چرخ محرک است که به وسیلهی دست هدایت میشود. از تیلر بیشتر در شالی کاری (زراعت برنج)، باغات و سبزیکاری استفاده به عمل میآید.
کمباين: ماشینی است که برای برداشت غلات، مورد استفاده قرار میگیرد و عملیات درو، کوبیدن و جداسازی دانه از کاه را همزمان انجام میدهد. کمباین عمدتاً خودرو است و برخی از انواع آن، به وسیله تراکتور کشیده میشود.
تريلر: عبارت است از اطاقک فلزی (بعضاً چوبی) نصبشده بر روی شاسی، که به عنوان دنباله بند تراکتور، برای حمل محصولات کشاورزی مورداستفاده قرار میگیرد.
دروگر: ماشینی است که عمدتاً برای درو و بستهبندی غلات و با تغییر قسمت برش، جهت چیدن علوفه مورداستفاده واقع میشود.
علفچين (موور): وسیلهای است برای برش محصولات علوفهای که عمدهترین فرم آن، بشقابی است.
رديفکن (ريک): وسیلهای است که برای جمعآوری و ردیفکردن علوفهی چیدهشده در سطح مزرعه مورد استفاده قرار میگیرد.
بستهبند (بيلر): وسیلهای است که برای جمعآوری و بستهبندی علوفهی چیدهشده و خشکشده مورداستفاده قرار میگیرد و مکمل کار علفچین و ریک میباشد.
چاپر: وسیلهای است جهت برداشت ذرت علوفهای و سایر علوفه که عمل چیدن، خردکردن و انتقال به تریلر یا کامیون را همزمان انجام میدهد.
ماشين خرمنکوب: ماشینی است ثابت که به منظور کوبیدن و جداسازی دانه از کاه، مورداستفاده قرار میگیرد. نوع سادهای از خرمنکوبها، فقط عمل کوبیدن محصول را انجام میدهد.
گاوآهن تراکتوری: وسیلهای است که توسط تراکتور کشیده میشود و برای شخمزدن زمین، مورداستفاده واقع میشود. انواع مختلف گاوآهنهایی که عمل شخم را توأم با
برگردان خاک یا بدون برگردان خاک انجام میدهند، در این گروه قرار میگیرند.
ديسک: وسیلهای است که برای خردکردن کلوخههای خاک و زیر خاک کردن بذر و کود، مورداستفاده قرار میگیرد. دیسک شامل چند سری بشقاب دوار است و عمق کار آن کمتر از 15سانتیمتر است.
فاروئر: وسیلهای است که از آن، برای ایجاد جوی و پشته جهت کاشت ردیفی و نیز آبیاری محصول به روش نشتی استفاده میشود.
نهرکن: وسیلهای است که از آن، برای ایجاد نهرهای اصلی آبیاری استفاده میشود.
کولتيواتور: وسیلهای است که از آن برای تهیهی بستر بذر و نیز از بین بردن علفهای هرز استفاده میشود.
کودپاش: وسیلهای است که از آن برای پخش کود در زمین استفاده میشود. در مواردی از این وسیله به عنوان بذرپاش نیز استفاده میشود.
سمپاش: وسیلهای است که برای سمپاشی مزارع و باغات، مورداستفاده قرار میگیرد. سه نوع آن به شرح زیر، موردنظر است:
- سمپاش تراکتوری: این نوع سمپاش که دارای مخزن بزرگی است به وسیلهی تراکتور حمل میشود و عمدتاً پمپ آن نیروی لازم را از تراکتور میگیرد.
- سمپاش موتوری: این نوع سمپاش پخش سم را با استفاده از موتور خود انجام میدهد. سمپاش موتوری دارای دو نوع فرقونی و زنبهای است. نوع فرقونی آن دارای مخزن بزرگی است که حدود 50 تا 100 لیتر گنجایش دارد و در نوع زنبهای آن، از مخازن سیار با ظرفیتهای مختلف استفاده میشود.
- سمپاش پشتی: این نوع سمپاش دارای مخزن استوانهای یا کتابی است که به وسیله فرد، حمل و به کار گرفته میشود. نوعی از سمپاش پشتی، مجهز به موتور است.
موتورپمپ آب (ديزلی): ماشینی است که از آن برای کشیدن آب چاه، رودخانه، استخر و... استفاده میشود.
الکتروپمپ: نوعی پمپ آب است که نیروی محـرک آن از طریق برق (سراسری یا محلی) تأمین میشود.
جبران خدمات مزد و حقوقبگيران: رجوع كنيد به تعاريـف و مفاهيم« فصل 7- صنعت».
مزد و حقوق: رجوع كنيد به تعاريف و مفاهيم « فصل 7- صنعت».
ساير پرداختيها (پول، كالا و ...): رجوع كنيد به تعاريف و مفاهيم« فصل 7- صنعت».
توليد: مقدار محصولي است كه در دورهی زماني مشخص، طي فرآيند توليد در واحد توليدي (بهرهبرداري، مرغداري و گاوداري) حاصل ميشود و آمادهی عرضه براي فروش و مصرف است. در طرحهاي آماري مركز آمار ايران، آن مقدار توليد كه جنبهی رايگان داشته يا دستمزد بابت آن جنسي باشد، يا به خودمصرفي واحد توليدي برسد، جزو توليد محسوب ميشود. در مورد محصولات كشاورزي، توليد هر محصول به حالت متعارف آن كه از مزرعه برداشت ميشود، موردنظر است. در مورد برنج، وزن شلتوك، در مورد انواع لوبيا، وزن دانه خشك، در مورد يونجه، اسپرس و شبدر، وزن علوفه خشك، در مورد گردو، بادام و پسته، وزن محصول بدون پوست سبز ولي با پوست خشك، در مورد تبريزي، سپيدار و... قطع درخت برحسب اصله، توليد محسوب ميشود.
گاوداري صنعتي: يك واحد توليدي كشاورزي است كه در آن، فعاليت پرورش دام از نظر محل و نحوهی نگهداري، روش تغذيه و بهداشت دام، طبق برنامه و با رعايت اصول و موازين نوين و ويژه انجام ميگيرد.
مرغ گوشتي: به نوعي مرغ و خروس اطلاق ميشود كه به منظور استفاده از گوشت آن پرورش داده ميشود.
مرغ تخمگذار: مرغي است كه براي توليد تخممرغ خوراكي، پرورش داده ميشود. اين قبيل مرغها را در سن سهماهگي پولت (نيمچه تخمگذار) ميگويند.
مرغ مادر: مرغي است كه از تخم نطفهدار آن براي توليد جوجه استفاده ميشود. مرغ مادرگوشتي براي توليد جوجههاي مرغ و خروس گوشتي و مرغ مادر تخمي براي توليد جوجههاي مرغ تخمگذار پرورش داده ميشود.
فعاليت توليد جوجهی يكروزه، مرغ تخمگذار و گوشتي: فعاليتي است كه در فرآيند آن، بسته به مورد تخممرغ نطفهدار از نژادهاي مرغ تخمي يا گوشتي به جوجههاي يكروزهی مرغ و خروس اجداد و مادر و نيز به جوجهی يكروزهی مرغ تخمگذار يا گوشتي تبديل ميشود.
شاغلان گاوداريها و مرغداريهاي صنعتي: كليهی كاركناني كه در داخل يا خارج كارگاه (مؤسسهی مرغداري و يا گاوداري) به صورت تماموقت يا پارهوقت، خواه با مزد و حقوق و يا بدون مزد و حقوق (مالكان و شركاي فعال و كاركنان فاميلي بدون مزد) كه براي كارگاه كار ميكنند، شاغل محسوب ميشوند.
سرمايهگذاري (ارزش تغييرات اموال سرمايهاي): تغييرات ايجادشده در ارزش اموال سرمايهاي (مجموع ارزش خريد يا تحصيل و هزينهی تعميرات اساسي اموال سرمايهاي منهاي ارزش فروش يا انتقال اموال سرمايهاي) طي دورهی زماني معين را سرمايهگذاري گويند.
اموال سرمايهاي: كليهی ماشينآلات و وسايل و ابزار و تجهيزاتي هستند كه براي انجام فعاليتهاي توليد يا ايجاد خدمت به كار گرفته ميشوند و عمر مفيد اقتصادي آنها معمولاً از يك سال بيشتر است . ماشينآلات توليد و تجهيزات نيرو، ابزار و وسايل كار بادوام، لوازم و تجهيزات اداري، وسايل نقليه و ساختمان، نمونههايي از اموال سرمايهاي به شمار ميآيند.
مرتع: زميني است اعم از كوه و دامنه يا زمين مسطح كه در فصل چرا، داراي پوششي از نباتات علوفهاي خودرو باشد و با توجه به سابقهی چرا، عرفاً مرتع شناخته شود. اراضي آيش ولو آنكه داراي پوشش علوفهاي خودرو باشند، مشمول تعريف مرتع نيستند.
گردهی بينه: قسمتي از تنهی درخت است كه تقريباً استوانهاي شكل بوده و از آن انواع چوب يا روكش تهيه ميشود.
چوب الواري: به چوبآلاتی اطلاق ميشود كه داراي ابعاد مشخصي از نظر طول، عرض و ارتفاع باشند.
چوب تيري: چوب درختي است كه قطر برابر سينه آن از 8 سانتيمتر كمتر نباشد و از 30 سانتيمتر تجاوز نكند.
چوب تونلي: شاخههاي گردي به طول تقريباَ 2 متر كه قطر ميانهی آن بين 6 تا 20 سانتيمتر متغير است و اغلب در معادن مصرف ميشود.
كاتين: به چوبهاي گردي گفته ميشود كه قطر آنها بين 20 تا 40 سانتيمتر و طول آنها حدود 5/1 تا 2 متر است و قابليت تبديل به چوبآلات الواري را ندارد.
لارده: به ضايعات حاصل از چوبآلات مستحصله كه به ابعاد و طولهاي مختلف است، اطلاق ميشود.
تنسيق: تخمين دقيق مساحت و محدودهی عرفي هر دامدار يا دامداران در يك مرتع است.
آبشخور: چاههاي كم عمقي هستند كه از آب آنها فقط براي شرب دام استفاده ميشود.
چاه مالداري: براي تأمين آب موردنياز دامها، در دامنهی كوهها چاههايي حفر ميكنند كه از اين گونه چاهها همانند آرتزين و همچون چشمه، آب جاري ميشود.
آبخيزداري: كليهی فعاليتهايي كه براي احيا و اصلاح حوزهی آبخيز انجام ميگيرد، آبخيزداري ناميده ميشود.
شركت تعاوني: شركتي است متشكل از اشخاص حقيقي با حداقل 7 عضو كه تمام يا حداقل 51 درصد از سرمايهی آن به وسيلهی اعضا تأمين گردد و طبق مقررات موجود در قانون بخش تعاوني، به ثبت رسيده باشد. يادآور ميشود كه قبل از تعيين حداقل اعضا شركتهاي تعاوني براساس قانون مزبور بعضي از شركتهاي تعاوني با اعضاء كمتر از 7 نفر تشکیل شده است.
فصل 4- کشاورزی،جنگلداری و شیلات
جدول 23-4- مقدار انواع كود شيميايي توزيع شده (تن) در سال (سال پيش فرض)..
جدول 24-4- مقدار انواع سموم فروخته شده (تن) در سال..
جدول 30-4- مساحت جنگل ها، مراتع و بيابان تا پايان سال (هكتار).
جدول 31-4- مساحت جنگل كاري در سال (هكتار)..
جدول 32-4- مساحت نهالستان و ميزان توليد نهال در سال (سال پيش فرض)..
جدول 33-4- موارد و مساحت آتش سوزي در جنگل ها و مراتع در سال..
جدول 35-4- ميزان توليد فرآورده هاي چوبي از جنگل ها در سال (سال پيش فرض) (مترمكعب) ..
جدول 36-4- فعاليت هاي در زمينه حفاظت آبخيزها در سال (هكتار).
جدول 37-4- فعاليت هاي انجام شده در زمينه مرتعداري و اصلاح مراتع در سال..
جدول 39-4- مقدار صيد و توليد آبزيان بر حسب نوع (كيلوگرم) در سال.
جدول 40-4-ميزان استحصال خاوياري و گوشت ماهيان خاوياري (كيلوگرم) در سال.
جدول 41-4- ميزان توليد انواع گونه هاي بچه ماهيان (قطعه) .
جدول 42-4-تعداد شناورهاي صيادي و تعداد صيادان عضو تعاوني تا پايان سال.