فصل 18- فرهنگ و گردشگری

آمارهاي ارائه­ شده در اين فصل مربوط به برنامه‌هاي صدا و سيما، مطبوعات، كتاب و كتابخانه‌هاي عمومي، سينما، موزه‌ها و بناهاي تاريخي، جهانگردان وارد­شده به كشـور و زائران اماكن متبركه مي‌باشد كه در ذيل به تاريخچه‌ی مختصر جمع‌آوري اطلاعات در هر يك از اين زمينه‌ها اشاره مي‌شود.

تهيه‌ی منظم آمار مربوط به برنامه‌هاي راديو و تلويزيون از سال 1345 و تئاتر و موزه‌ها از سال 1347 آغاز گرديد.

قديمي‌ترين آمار مربوط به سينماهاي كشور كه  در دسترس مركز آمار ايران قرار گرفته، مربوط به سال 1348 است كه توسط سازمان فرهنگ و هنر كه پس از پيروزي انقلاب اسلامي به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي تغييرنام  يافته است، تهيه گرديده است.

تهيه‌ی آمار مربوط به مطبوعات به صورت جامع براي نخستين بار براساس” طرح بررسي نشريات كشور“ در سال 1349 توسط مركز آمار ايران صورت گرفت. اين وظيفه در حال حاضر به ­عهده‌ی اداره‌ی مطبوعات داخلي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي مي‌باشد.

جمع‌آوري و ارائه‌ی آمار مربوط به كتابخانه‌هاي كشور از سال 1344 شروع شد و كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان نيز پس از تأسيس در سال 1344، اطلاعات مربوط به فعاليت‌هاي خود را ثبت و ارائه نموده است.

تهيه‌ی آمارهاي جهانگردي هرچند با تشكيل سازمان جلب سياحان در سال 1342 آغاز شد، اما سازمان مزبور براساس سوابق موجود در دفاتر ادارات گمرك، گذرنامه و ساير منابع مربوطه  موفق  به جمع‌آوري ا طلاعات سال‌هاي 1331 تا 1342 گرديد كه اين آمارها براي نخستين بار در سالنامه‌ی آماري 1345 كشور درج گرديد.

درباره‌ی آمارهاي مندرج در اين فصل توضيح  نكات زير ضروري است:

اطلاعات آماري مربوط به فرهنگ اگرچه در زمينه‌هاي گوناگوني قابل ارائه مي‌باشد، مع‌ذلك به علت در دسترس نبودن يا عدم توليد برخي آمارها، درج آمار تنها در زمينه‌هاي يادشده ميسر گرديده است.

آمار مربوط به تعداد بازديدكنندگان از موزه‌ها و بناهاي تاريخي استان نيز از طريق اداره كل موزه‌ها و مستند به سازمان ميراث فرهنگي كشور كه تعدادي از موزه‌ها  و بناهاي تاريخي را تحت پوشش دارد، جمع‌آوري مي‌شود و به علت فقدان مرجعي واحد كه كليه‌ی موزه‌ها و بناهاي تاريخي كشور را از لحاظ آماري تحت پوشش داشته باشد، ارائه‌ی آمار جامعي در اين زمينه تاكنون ميسر نشده است.

آمارهاي مربوط به زائران اماكن متبركه فقط شامل آن دسته از زائراني است كه از طريق سازمان حج و زيارت اقدام به سفر نموده‌اند.

تعاريف و مفاهيم به ­كار رفته در اين فصل به شرح زير است:

توليد برنامه‌هاي راديويي و تلويزيوني: توليد فرآيندي است كه متن، طرح، سناريو يا پيام‌ها وانديشه‌ها را از طريق به­ كارگيري منابع انساني هنري و فني، تجهيزات، مواد مصرفي و منابع مالي، به ساختار برنامه‌اي صوتي يا تصويري تبديل كرده و آن را بر واسطه‌ي رسانه‌اي (فيلم، نوار ويدئو، نوار صدا، ديسك،امواج و...) ضبط و ثبت و سوار مي‌كند و براي توزيع، پخش يا نمايش از طريق تجهيزات فرستنده، گيرنده يا تجهيزات نمايشي ديگر، آماده مي‌سازد.

در توليد تلويزيوني، متن‌هـا و ابـزار و مـواد رسانـه‌اي و نيز واسطه‌ها، كلاً براي توليد و ضبط و ثبت ” تصوير و صدا “ به­ كار مي‌روند. در حالي كه در توليد راديو عوامل پيش‌گفته، صرفاً براي توليد و ضبط و ثبت ” صدا “به ­كار گرفته مي‌شوند.

مراكز راديويي و تلويزيوني: مراكز واقع  در هر استان كه مكان توليد برنامه‌هاي راديويي و تلويزيوني و اتخاذ تصميم در مورد پخش برنامه‌هاست.

توليد فيلم: مجموعه‌ی مراحلي است كه با استفاده از خدمات مختلف در يك طيف گسترده از افراد و وسايل (فيلمنامه، بازيگر، واحدهاي دكور، لباس، گريم، نور، صدا، نماهاي ويژه، تدوين و وسايل فني و…) تا  تهيه‌ی  نسخه‌ی آماده نمايش، انجام مي‌شود.

سينما: سينما عبارت است از ­هنر، فن  و صنعت توليد  و نمايش فيلم.

فيلم سينمايي: فيلم بلند داستان‌دار است كه حداقل 75 دقيقه بوده و معمولاً با عرض 35 ميلي‌متري براي نمايش ساخته مي‌شود.

 مطبوعات: بر طبق قانون، مطبوعات عبارتند از نشرياتي كه به طور منظم، با نام ثابت و تاريخ انتشار در فواصل معين، در زمينه‌هاي گوناگون خبري، انتقادي، اجتماعي، سياسي، اقتصادي، كشاورزي، فرهنگي، ديني  و علمي و… منتشر مي‌شوند.

مراكز فرهنگي– هنري كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان: كتابخانه‌هاي وابسته به كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان كه كليه‌ی فعاليت‌هاي فرهنگي  اعم از كتابخوا ني و يادگيـري نقاشـي، خط،  سرو د  و… در آنها انجام می‌گیرد.

  اعضاء مراكز فرهنگي–  هنري كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان: كودكان و نوجوانان 6 تا 18ساله‌اي كه به صورت عضو از خدمات مراكز فرهنگي– هنري استفاده مي‌كنند.

كتاب: براساس تعريف ارائه ­شده از طرف سازمان يونسكو، كتاب نشريه‌اي غيرادواري است كه اختصاص به موضوعي ويژه دارد و تعداد صفحات آن 48 صفحه يا بيش‌تر است.

شمارگان (تيراژ): تعداد نسخه‌هاي چاپ يا تكثيرشده از نشريه در يك نوبت چاپ و انتشار است. 

بناهاي تاريخي: آثار معماري، عناصر و بناهايي است كه جنبه‌ی باستاني دارد و يا از نظر تاريخي، هنري و علمي واجد ارزش مي‌باشد.

ﻣــﻮزه: مؤسسه‌اي دايمي و غيرانتفاعي كه به منظور گردآوري، نگهداري، پژوهش، آموزش و نمايش دستاورد‌هاي انسان يا طبيعت فعاليت مي‌كند و درهاي آن به روي عموم مردم باز است.

جهانگرد: طبق تعريف سازمان جهاني جهانگردي، جهانگرد (توريست، سياح يا گردشگر) شخصي است كه به كشور يا شهري غير از محيط زيست عادي خود براي مدتي كه كمتر از 24 ساعت و بيش­تر از يك سال نباشد،  سفر كند و قصد او از سفر؛ تفريح، استراحت، ورزش، ديدار اقوام و دوستان، مأموريت، شركت در سمينار، كنفرانس يا اجلاس، معالجه، مطالعه و تحقيق يا فعاليت‌هاي مذهبي باشد.

غيرجهانگرد: كسي كه كشور محل دائمي اقامت خود را به قصد اشتغال، اقامت دائم، پناهندگي، تحصيل و مأموريت در نمايندگي‌هاي سياسي خارج از كشور  ترك نمايد، غيرجهانگرد محسوب مي‌شود.