اجراي طرح آمارگيري از هزينه و درآمد خانوار شهري و روستايي به علت سهم مهم مصرف خانوارها در هزينههاي مصرفي بخش خصوصي که خود بخش مهمي از هزينه را در حساب‌هاي ملي تشکيل مي‌دهد، داراي اهميتي به سزا است.
باتوجه به اينکه خانوار به عنوان واحد اصلي و اوليه جامعه يکي از مناسب‌ترين و بهترين واحدهاي مشاهداتي براي مطالعات وضع اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جامعه محسوب مي‌گردد، نتايج آمارگيري از هزينه و درآمد خانوارهاي کشور و استان مي‌تواند منعکس‌کننده چگونگي ميزان و نحوه توزيع هزينه‌ها و درآمدها و چگونگي استفاده خانوارها از امکانات و تسهيلات زندگي در سطح ملي و منطقه‌اي باشد و نقش بسيار مهمي در سنجش و ارزيابي عملکرد و نتايج تصميم‌گيري‌ها و برنامه‌ريزي‌ها و سياست‌گذاري‌هاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي کشور دارد.
طرح آمارگيري مزبور به منظور پاسخگويي به نيازهاي فوق از سال 1342 با آمارگيري از هزينههاي خانوار روستايي و از سال 1347 با آمارگيري از هزينههاي شهري و روستايي کشور از سوي مرکز آمار ايران آغاز شده و از سال1353 علاوه بر هزينههاي خانوارها، درآمدهاي خانوارها را نيز شامل مي‌شود.
اين طرح از سال 1383 براساس طبقه‌بندي بين‌الملليcolcop تطبيق يافته است تا امکان مقايسه‌هاي بين‌المللي نيز فراهم آيد. طبقه‌بنديcolcop به زير بخش‌هاي بيشتري تقسيم مي‌شود که حفظ ساختار آن به منظور مقايسه آماري بين کشورها مفيد مي‌باشد.
بطور کلی هدف از اجراي طرح، بررسي هزينه و درآمد خانوارهاي شهري و روستايي، مقدار مصرف مواد خوراکي، تشخيص انواع درآمدهاي خانوار و برآورد متوسط هزينه کل خانوار در نقاط شهري و روستايي کشور و استان‌ها مي‌باشد.
جامعه آماري طرح هزينه و درآمد خانوارهاي شهري و روستايي، کليه خانوارهاي معمولي ساکن در نقاط شهري و روستايي بوده و واحد آماري آن يک خانوار معمولي ساکن در نقاط شهري و روستايي است که با توجه به استفاده از روش نمونه‌گیری دو مرحله‌ای، واحد نمونه‌گیری مرحله اول بلوک و واحد نمونه‌گری مرحله دوم خانوار است.
جمع‌آوري اطلاعات با تکميل پرسشنامه آمارگيري هزينه و درآمد خانوار از طريق مصاحبه مستقيم با واحدآماري (خانوار) انجام مي‌شود و زمان آماري اجرای این طرح، براي پرسش‌هاي مختلف متفاوت بوده و برحسب مورد مي‌تواند ماه گذشته و يا 12 ماه گذشته باشد. زمان آمارگيري طرح از اول ارديبهشت ماه هر سال تا پايان فروردين ماه سال بعد مي‌باشد.
تعاریف و مفاهیم :
نقاط روستايي : نقاط روستايي در اين طرح، تمامي نقاطي تعريف مي‌شود كه در زمان سرشماري عمومي نفوس و مسكن 1385، فاقد شهرداري بوده‌اند.
درآمد : درآمد، تمامي وجوه و ارزش كالاهايي است كه در برابر كار انجام شده يا سرمايه به كار افتاده و يا از طريق منابع ديگر (حقوق بازنشستگي، درآمدهاي انتقالي و نظاير آن) در زمان آماري مورد نظر به خانوار تعلق گرفته باشد. در اين طرح انواع درآمد خالص به شرح زير است:
درآمد خالص از مزد و حقوق‌بگيري عمومي : درآمد تمامي اعضاي شاغل مزد و حقوق‌بگير خانوار در بخش عمومي شامل دريافتي‌هاي مستمر و غير مستمر پولي و غير پولي آنها پس از كسر ماليات و بازنشستگي مي‌باشد.
درآمد خالص از مزد و حقوق‌بگيري تعاوني : درآمد تمامي اعضاي شاغل مزد و حقوق‌بگير خانوار در بخش تعاوني شامل دريافتي‌هاي پولي و غير پولي آنها پس از كسر ماليات و بازنشستگي مي‌باشد.
درآمد خالص از مزد و حقوق‌بگيري خصوصي : درآمد تمامي اعضاي شاغل مزد و حقوق‌بگير خانوار در بخش خصوصي كه شامل مزد و حقوق و مزاياي مستمر و غير مستمر پولي و غير پولي آنها پس از كسر ماليات و بازنشستگي مي‌باشد.
درآمد خالص از مشاغل آزاد كشاورزي : درآمد افرادي از خانوار كه در بخش كشاورزي به صورت كارفرما و يا كاركن مستقل كار مي‌كنند، پس از كسر هزينههاي شغلي، درآمد خالص از مشاغل كشاورزي تلقي مي‌شود.
درآمد خالص از مشاغل آزاد غيركشاورزي : درآمد افرادي از خانوار كه به صورت كارفرما يا كاركن مستقل، در مشاغل آزاد غير كشاورزي به كار اشتغال دارند، پس از كسر هزينههاي شغلي، به عنوان درآمد خالص از مشاغل غير كشاورزي منظور مي‌شود.
درآمدهاي متفرقه : تمامي وجوه و ارزش كالاهايي كه خانوار از طريقي غير از اشتغال اعضاي خود دريافت كرده است، مانند اجاره اموال منقول و غير منقول، حقوق بازنشستگي و نظاير آن، درآمدهاي متفرقه محسوب مي‌شود.
هزينه : ارزش پولي كالا يا خدمت تهيه شده توسط خانوار به منظور مصرف اعضا يا هديه به ديگران، هزينه ناميده مي‌شود. كالا يا خدمت تهيه شده مي‌تواند از طريق خريد، توليد خانگي، در برابر خدمت، از محل كسب و مجاني (از سازمان‌ها) در اختيار خانوار قرار گيرد كه به صورت پولي براورد شده و جزو هزينه منظور مي‌شود.
هزينه ناخالص : هزينه ناخالص عبارت از ارزش تهيه كالاي مورد نظر بدون كسر فروش دست دوم از همان كالا است.
هزينه خالص : هرگاه ارزش كالاي دست دوم فروش رفته از ارزش كالاي مشابه خريداري شده، در دوره آماري كسر شود، باقي‌مانده، هزينه خالص خانوار در كالاي مربوطه خواهد بود. آن دسته از جدول‌هاي اين نشريه كه در عنوان آنها واژه «ناخالص» به كار رفته است، ارقام «هزينه ناخالص» و بقيه جداول، ارقام مربوط به «هزينه خالص» را ارائه مي‌كنند.
|
ردیف |
عنوان قلم |
نوع قلم (آماری/ شاخص) |
|
1 |
درصد خانوارهای استفاده‌کننده از لوازم عمده زندگی |
آماری |
|
2 |
درصد خانوارهای استفاده‌کننده از تسهیلات عمده مسکن |
آماری |
|
3 |
متوسط تعداد افراد در خانوارها |
آماری |
|
4 |
متوسط تعداد افراد دارای درآمد در خانوارها |
آماری |
|
5 |
متوسط درآمد سالانه یک خانوار |
آماری |
|
6 |
متوسط هزینه سالانه یک خانوار |
آماری |
|
7 |
ضریب جینی (شاخص سنجش نابرابري درآمد جامعه) |
آماری |
|
8 |
* نسبت متوسط هزینه سالانه به درآمد سالانه یک خانوار |
شاخص |
|
9 |
* نسبت متوسط هزینه سالانه یک خانوار شهری به خانوار روستایی |
شاخص |
امکانات و تسهیلات مورد استفاده خانوار:
هزینه و درآمد خانوار:
هزینه برحسب گروه‌های عمده و اقلام آنها:
درآمد برحسب گروه‌های درآمدی:
ضریب جینی:
امکانات و تسهیلات مورد استفاده خانوار:
هزینه و درآمد خانوار:
ضریب جینی:
