مقدمه
فعاليت‌هاي مربوط به بهزيستي و تأمين اجتماعي در قـالب خـدمات حمايتـي (غيربيـمه‌اي) و بيـمه‌اي تـوسط سـازمان‌ها و مراكز متعدد دولتي و غيردولتي انجام مي‌گيرد. اما به علـت عدم دسترسي به آمارهاي بخش غيردولتي، اطلاعات آماري اين فصل فقط مربوط به خدماتي است كه توسط سازمان‌هاي عمده دولتي ارائه ميشود، به استثناي خدمات صورت گرفته توسـط مراكز غيـردولتي كه تحت نظـارت سازمـان بهـزيستي كشــور قرار دارند.
شايان ذكر است، از سال 1391 سازمان بيمه خدمات درماني، به سازمان بيمه سلامت ايران تغيير نام يافته است.
الف) خدمات حمايتي (غيربيمه‌اي)
مجموعه‌اي از تدابير و فعاليت‌هاي مددكاري، مشاوره‌اي و ساير خدمات اجتماعي و توانبخشي است كه به‌منظور تأمين نيازهاي اساسي گروه‌هاي كم درامد و ارتقاي سطح زندگي آسيـب‌ديـدگان جـامعـه، خانـوارهاي شاهد و جانبازان صورت مي‌گيرد. سـازمان‌هاي فعـال در اين زمينه عبارتند از:
1- سازمان بهزيستي كشور
تا قبـل از سـال 1359، واحدهاي مختلفي عهده‌دار انجام خدمات بهزيستي در سطح كشور بودند كـه در سال 1359 با ادغام آن واحدها، "ســازمان بهزيستي كشـور" تشكيل شد. آمار فعاليت‌هاي بهزيستي كه توسط واحدهاي ذي ربط تهيه و ارائه شده، از سال 1345 تاكنون در سالنامه آماري كشور درج شده است.
2- كميته امداد امام خميني (ره)
اين كميته كه در سال 1357 به منظور رسيدگي به امور محرومان جامعه و كمك بـه آنان تأسيس شـد، از سال 1361 تاكنون، آمار نتايج فعاليت‌هاي خـود را گردآوري و ارائه كرده است.
3- بنياد شهيد و امور ايثارگران
بنياد شهيد و امور ايثارگران در سال 1383 از ادغام بنياد شهيد و بنيــاد مستضعفــان و جــانبازان انقلاب اسلامي به وجود آمد.
ايــن دو بنيــاد، بــه ترتيــب در ســال‌هــاي 1358 و 1357 به منظــور رسيــدگــي بــه امــور خــانــوارهــاي شاهــد و جانبازان انقلاب اسلامي تأسيس شد و آمارهاي مربوط به فعاليت‌هاي اين دو نهاد به ترتيب از سال 1370 و 1373 در دسترس است.
4- جمعيت هلال احمر جمهوري اسلامي ايران
اين سازمان در سال 1302 با نام "جمعيت شير و خورشيد سرخ ايران" تأسيس شد. آمار فعاليت‌هاي اين جمعيت، از سال 1345 تاكنون در سالنامه آماري كشور درج شده است.
ب) خدمات بيمه‌اي
اين خدمات كه بر اساس مشاركت بيمه‌شده، كارفرما و دولت شكل‌مي‌گيرد، به صورت‌هاي مختلف به اجرا در مي‌آيد. خدمات بيمه‌اي شامل بيمـه درمـانـي، بازنشستگي، ازكار افتادگي، بيكـاري، حـوادث نـاشـي از كـار، فوت، ايام بارداري و كمك هـزينـه عـائله‌مندي است. سازمان‌هاي فعال در اين زمينه، عبارتند از:
1- سازمان تأمين اجتماعي
در سال 1309، اولين اقدام درمورد بيمه كارگران در قبال حوادث ناشي از كار شروع شد. با تأسيس سازمان تأمين اجتماعي در سال 1354، قشرهاي بيمه شده و نوع حمايت‌هاي انجام شده، گستـرش بيش‌تري يافت. آمارهايـي كـــه در ايــن زمينه جمع‌آوري و ارائه ميشود، از سال 1345 در سالنامه آماري كشـور درج شـده است.
2- سازمان بيمه سلامت ايران
اين سازمان، بر اساس قانون بيمه همگاني خدمات درمانـي كشور مصــوب 1373، تــأسيس شــد و آمارهايي كه در اين زمينه تهيه و ارائه ميشود، از سال 1374 در دسترس مي‌باشـد. شايان ذكـر است، قبـل از تأسيـس اين سازمان، قانـون بيـمه خدمات درمـاني كـاركنـان دولـت، در سـال 1351 بـه تصويـب رسيـد و از سـال 1353 توسط وزارت بهداري وقـت به مـرحله اجرا گذاشته شد.
3- سازمان بازنشستگي كشوري
اين سـازمان در سال 1301 تأسيس شـد ولي اطـلاعات مربوط به بازنشستگان و وظيفه‌بگيران مشترك صندوق بازنشستگي كشوري، براي نخستين بار در سال 1350 انتشار يافت.
شايان ذكر است، تمامي سازمان‌هاي مذكور، آمارهاي خود را به روش ثبتي توليد مي‌كنند.
با اجراي سرشماري عمومي نفوس و مسكن در سال 1390 توسط مركز آمار ايران، اطلاعاتي در مورد وضعيت معلوليت در كشور جمـع‌آوري شــد كه جداول آن در اين فصل ارائه شده است.
تعاريف مفاهيم
خدمات اجتماعي:مجموعه‌اي از تدابير خدمات غير بيمه‌اي است كه به منظور كمك به تأمين حداقل نيازهاي اساسي گروه‌هاي كم‌درامد و نيازمند جامعه، ارائه ميشود.
مجتمع خدمات اجتماعي:واحدي است اجرايي، كه دو يا چند فعاليـت از فعاليت‌هاي برنامه حمايت از افراد و خانواده‌هاي بي‌سرپرست و نيازمند را، به مددجويان ارائه مي‌دهد.
كودك بي‌سرپرست: كودكي است كه بنا به دلايلي به طور دايم يا موقت از سرپرستي مؤثر و با صلاحيت محروم شده است (قانون تأمين زنان و كودكان).
مهدكودك: مؤسسه‌اي است كه بر طبق ضوابط و مقررات، با كسب مجوز از سازمان بهزيستي استان براي نگهداري، مراقبت، پرورش و شناخت استعدادهاي كودكان در ابعاد زيستي، رواني و اجتماعي در سه بخش شيرخوار (3 تا 24 ماه)، نوپا (2 تا 3 سال) و نوباوه (3 تا 7 سال) تأمين ميشود.
خدمات توانبخشي:به مجموعه‌اي از خدمات پزشكي، پيراپزشكي، آموزشي، حرفه‌اي و اجتماعي گفته ميشود كه به منظور به حداكثر رساندن توانايي‌هاي موجود در فرد معلول به كار گرفته ميشود.
خدمات پيشگيري:به مجموعه تدابيري اطلاق ميشود كه براي جلوگيري از بروز و يا گسترش پديده‌اي خاص در يك مجموعه ويژه، صورت مي‌گيرد.
مركز مشاوره تلفني (صداي مشاور): مركزي است كه به منظور رفع اختلالات و مشكلات روان – اجتماعي و يا ارتقاء سطح زندگي و توانمندي تماس‌گيرندگان، به صورت تلفني ، خدمات مشاوره‌اي و روانشناختي ارائه مي‌كند.
مركز مشاوره ژنتيك: مركزي است كه خدمات تشخيصي، پيشگيري و مشاوره‌اي بيماري‌هاي مادرزادي وارثي و يا پيش‌بيني سطح سلامت افراد در ارتباط با اين بيماري‌ها را ارائه مي‌دهد.
معتاد: به فردي گفته ميشود كه به يكي از مواد افيوني اعتيادزا وابستگي شيميايي و رفتاري پيدا كرده، به طوري كه در صورت قطع اين عمل، با مشكلات جسمي، رواني و رفتاري و يا باهم روبرو ميشود.
مهدكودك خودكفا: به مؤسسه‌اي گفته ميشود كه طبق ضوابط، توسط دستگاه‌هاي اجرايي، نهادها و كارخانجات براي ارائه خدمات به كودكان كاركنان آن مراكز براي نگهداري، پرورش و شناخت استعدادهاي كودكان در ابعاد زيستي، رواني و اجتماعي تأسيس ميشود.
روستامهد: به مهدكودك‌هاي خصوصي كه در روستاها فعاليت دارند روستا مهد گويند.
سالمند: به افراد 60 ساله و بيش‌تر گفته ميشود.
معلول: فردي است كه به علت اختلال فيزيكي (جسمي، حركتي، حسي)، ذهني و يا رواني دچار محدوديت در عملكرد فردي و يا اجتماعي باشد.
معلول تحت پوشش: معلولي كه منطبق با ضوابط خدماتي و حمايتي سازمان بهزيستي با تشكيل پرونده تحت پوشش قرار مي‌گيرد و طي برنامه مدون در مدت زمان مشخص زمينه‌هاي اشتغال و توانمندي وي فراهم شده و از چرخه حمايت خارج ميشود.
طرح شهيد رجايي:طرحي است كه به موجب آن، به سالمندان نيازمند 60 سالـه و بيش‌تر جامعه روستايي و عشايري كشور و افراد تحت تكفل آن‌ها، كمك ميشود. مـددجويان تحـت پوشش اين طرح، ماهانه مبالغي به طور مستمر، به صورت نقد يا كالا دريافت مي‌كنند.
طرح مددجويي:طرحي اسـت كه براساس آن، افراد بنا به عللي از قبيل فقدان ســرپـرسـت، از كـارافتادگي سرپرست، معلوليـت سرپرست، برحسب نوع نيازمندي، تحت پوشش كمك‌هاي دائمي يا موردي كميته امداد امام خميني قرار مي‌گيرند.
خدمات درماني:اين خدمات تحت عناوين درمان سرپايي، بستري، نسخه‌پيچي، اعزام بيمار، تحويل وسايل توانبخشي، زايمان و ... در مورد تمامي افراد خانوارهاي واجد شرايط استفاده از كمك‌هاي درماني انجام ميشود.
وام خودكفايي:وام يـا كمك‌هاي مالـي است كـه بـه خانـوارهاي تحت پـوشش كميتـه امداد امام خميني، براي فعاليـت در زمينـه قالي‌بافي، گليم‌بافي و جاجيم‌بافي، بافندگي و خياطي، دامداري، كشاورزي و ... پرداخت ميشود.
شاهد: بـه تمـامــي افـرادي كـه در جـريـان تداوم انقلاب اسلامي و حفظ دستاوردهاي آن و يا دفاع از كيان جمهوري اسـلامـي ايـران، در مقابل تهديدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضد انقلاب و اشرار، شهيد، مفقود و اسير شده‌اند، شاهد گفته ميشود.
ايثارگر: به خانوارهاي شاهد، جانبازان و آزادگان تحت پوشش بنياد شهيد و امور ايثارگران، ايثارگر گويند.
درصد جانبازي: عبارت از ميزان عدم توانايي جسمي و روانـي جانباز است كه توسط كميسيون پزشكي تعيين ميشود. درصد جانبازي كامل براي جانبازان، معادل واژه " از كار افتادگي" در قوانين استخدامي كشوري است.
كارگاه دولتي:مؤسسه‌اي است كه به موجب قانون، ايجاد و تحت پوشش مديريت دولتي اداره ميشود و بودجه آن به‌طور كامل يا به ميزان حداقل پنجاه و يك درصد، از محـل اعتبارات دولتي تأمين مي‌گردد. مانند سازمان‌هاي دولتي و وزارتخانه‌ها كه تمام بودجه آن از محل اعتبارات دولتي تأمين ميشود و مؤسساتي مانند شركت فرش يا قند ورامين، كه بيش از نيمي از سرمايه آن دولتي است.
كارگاه غير دولتي:كـارگـاهـي است كه به‌وسيله اشخاص حقيقـي يـا حقـوقـي اداره مـي‌شـود و شـامـل دو بخش خصـوصـي و عمومي است. كارگاه‌هايي كه در بخش عمومي فعاليـت دارنـد، از لحـاظ بـودجـه خـودكفـا هستنــد و احتمـــالاً تحت نظارت دولت قرار دارند ولي دولتي محسوب نمـي‌شـونــد، مثــل شهـرداري‌هـا، جمعيت هلال احمـر جمهوري اسلامي ايـران، كارگاه‌ها و شركت‌هـاي تحت پوشش صنايع ملي.
كارگاه با بيمه قراردادي:كارگــاهـي است كه قسمتي از تعهـدات ســازمــان تأميــن اجتماعي را رأساً در قبال بيمه‌‌شدگان خود انجام مي‌دهد و حق بيمه اين قسمت از تعهدات، به صورت پورسانت به كارفرمايان كارگاه‌هاي مذكور واگذار ميشود.
كارگاه با بيمه غير قراردادي: كارگاهي اسـت كه تمامي تعهدات سازمان تأمين اجتماعي در قبـال بيمـه‌شدگان آن كارگاه، از طرف سازمان تأمين اجتماعي انجام مي‌گيرد.
بيمه شده: فردي است كه با پرداخت مبالغي به عنوان حق بيمه، حق استفاده از مزاياي مندرج در قانون سازمان بيمه‌گر را دارد.
بيمه شده اجباري: بيمه شده‌اي است كه به دستور كارفرما يا نماينده او در محلي به نام كارگاه كار مي‌كند و مزد يا حقوق دريافت مي‌كند.
بيمه شده اختياري:اشخاصي كه طبق تبصره ماده 8 قانون تأمين اجتماعي به علتي غير از علل مندرج در قانون مذكور از رديف بيمه شدگان اجباري خارج مي‌شوند، به موجب آيين‌نامه و مقررات مربوطه مي‌توانند با انعقاد قرارداد، بيمـه خـود را بـه طـور اختياري ادامه دهند.
بيمه شده توافقي: فردي است كه بدون رابطه مزدبگيري و براساس توافق سازمان تامين اجتماعي با شخص حقوقي ذي‌ربط، تحت پوشش قرار مي‌گيرد.
بيمه شده اصلي: بيمه شده‌اي است كه رأساً مشمول مقررات مندرج در قانون سازمان بيمه‌گر ميشود.
بيمه شده تبعي (خانواده بيمه شده): شخص يا اشخاصي هستند كه به تبع بيمه شده اصلي مي‌توانند از مزاياي مقرر در قانون سازمان بيمه‌گر استفاده كنند.
بيمه شده حرف و مشاغل آزاد: بيمه شده‌اي است كه براي انجام حرفه و شغل مورد نظر با داشتن كارگر (كارفرما) يا خود به تنهايي (خويش‌فرما) به استناد مجوز اشتغال صادر شده از سوي مراجع صلاحيت‌دار يا به تشخيص هيأت مديره سازمان تأمين اجتماعي به كار اشتغال دارد.
بيمه بيكاري: سازمان تأمين اجتماعي مكلف است به افرادي كه طبـق مقررات قانون تأمين اجتماعي، بيمه بوده و برخلاف ميل و اراده خود بيكار شده‌اند و نيز آماده انجام كار مي‌باشند، مقرري ايام بيكاري پرداخت كند.
غرامت دستمزد:به وجوهي اطلاق مي‌شـود كـه در ايام بارداري، بيماري و ناتواني موقت براي اشتغال به كار و عـدم دريافت مزد يا حقوق، به حكم قانون به جاي مزد يا حقوق، به بيمه شده پرداخت ميشود.
كمك هزينه‌ازدواج: مبلغي‌است كه طبق شرايطي خاص، براي تأمين قسمتي از هزينه‌هاي ازدواج، به بيمه شده پرداخت ميشود.
غرامت نقص عضو: مبلغي است كه به‌طور يك‌جا، براي جبران نقص‌‌عضو يا جبران تقليل درامـد بيمه‌شده، به وي پرداخت ميشود.
از كار افتاده:فرد شاغلي كه به تشخيص مراجع صلاحيت‌دار،تمام يا بخشي از توانايي كار كردن خود را از دست بدهد. اين ناتواني ممكن است ناشي از كار (حسن انجام وظيفه) يا غير ناشي از كار باشد.
مستمري‌بگير: فرد بازنشسته، از كارافتاده يا بازمانده (ورثه واجد شرايط) كه طبق مقررات صندوق بيمه‌اي مربوط، مستمري دريافت مي‌كند.
بازنشسته: فردي است كه با احراز شرايط قانوني، از حقوق بازنشستگي بهره‌مند ميشود.
بيمه شده كاركنان دولت: تمامي افراد مشمول قانون استخدام كشوري مي‌باشند كه كسورات بازنشستگي آنان به صندوق بازنشستگي كشوري واريز ميشود و عائله تحت تكفل آنان در قالب اين صندوق از مزاياي بيمه درمان سازمان بيمه خدمات درماني برخوردار مي‌گردند.
بيمه شده خويش فرمايان: تمامي صاحبان حرف و مشاغل آزاد و متقاضيان پوشش بيمه‌اي كه از هيچ يك از صندوق‌هاي بيمه‌اي سازمان بيمـه خدمـات درمـاني، تأميـن اجتمـاعي، نيروهاي مسلـح و كميتـه امــداد امـام خمينـي(ره) بـرخوردار نبوده و رأساً نسبت به پرداخت 100 درصد حق سرانه مصوب اقدام مي‌نمايند و با دريافت دفترچه به عنوان خويش فرما تلقي مي‌گردند.
بيمه شده بيمه ايرانيان: بيمه شده تبعه ايران است كه در قالب طرح بيمه ايرانيان، تحت پوشش سازمان بيمه خدمات درماني قرار مي‌گيرد.
بيمه شده روستايي: تمامي افراد ساكن در روستا كه حداقل 6 ماه از سكونت آن‌ها در روستا گذشته و هم‌چنين عشاير كوچ‌رو در قالب صندوق روستاييان، تحت پوشش بيمه درمان سازمان بيمه خدمات درماني قرار مي‌گيرند.
بيمه شده ساير اقشار: گروه‌هايي كه از طريق بيمه‌گزار خـود نسبت به انعقاد قرارداد با سازمان بيمه خدمات درماني يـا ادارات كل تابعـه اقدام نموده و دفترچه بيمه دريافت نماينـد بـه عنـوان بيمه شدگان صندوق ساير اقشار تلقي مي‌شوند ماننـد خـانواده معظم شهدا، جـانبازان، طـلاب و روحانيون، دانشجويان، مددجـويان بهزيستي مشمول طرح نيروي انساني و اعضاي سازمان نظام پزشكي.
بازنشستگي: عبارت از عـدم اشتغـال بـه كـار مستخدم مشترك صندوق بازنشستگي كشوري يا فرد بيمه‌شده توسط سازمان تأمين اجتماعي، به سبب احراز شرايط بازنشستگي به موجب قانون است.
مستمري:عبارت است از مبلغي كه طبق شرايط مقرر در قانون، "به طور مستمر" به منظور جبران قطع تمام يا قسمتي از درامد، به بيمه شده، يا در صورت فوت او، براي تأمين معيشت بازماندگان وي، به آنان پرداخت ميشود.
مشترك صندوق بازنشستگي كشوري:يـك فــرد از ابتــداي خدمت آزمايشـي تـا مادامي كه آخــريــن ورثه وي حقوق وظيفـه دريافت مي‌كنـد، مشتـرك صندوق مذكور تلقي ميشود.
"شاغل فوت شده"مشترك صندوق بازنشستگي كشوري: هرگاه مستخـدم رسمي، در زمان اشتغال فوت كنـد و حداقل داراي يك ورثه مشمول دريافـت حقـوق وظيفه باشد، "شاغل فوت شده" مشترك صندوق بازنشستگي كشـوري ناميده ميشود.
"بازنشسته فوت شده"مشترك صندوق بازنشستگي كشوري:هرگاه فرد بازنشسته يا از كار افتاده، فوت كنـد و حداقـل داراي يك ورثه مشمـول دريـافـت حقـوق وظيفـه باشد، "بازنشسته فوت شده" مشترك صندوق بازنشستگي كشوري ناميـده ميشود.
|
ردیف |
عنوان قلم |
نام دستگاه اجرایی تولیدکننده اطلاعات |
|
1 |
تعداد شعبه‌هاي فعال مراجع قضایی |
قوه قضائیه - مرکز آمار و فناوری اطلاعات |
|
2 |
تعداد پرونده‌هاي مختومه در مراجع قضایی |
قوه قضائیه - مرکز آمار و فناوری اطلاعات |
|
3 |
تعداد پرونده‌هاي تشکیل شده در حوزه استحفاظی نیروی انتظامی |
نیروی انتظامی - معاونت طرح و برنامه و بودجه |
|
4 |
تعداد سرقت‌هاي عادي بر حسب نوع سرقت |
نیروی انتظامی - معاونت طرح و برنامه و بودجه |
|
5 |
تعداد پرونده‌هاي تشكيل شده در مورد اقدام به خودكشي درحوزه استحفاظي نيروي انتظامي بر حسب جنس |
نیروی انتظامی - معاونت طرح و برنامه و بودجه |
|
6 |
تعداد پرونده‌هاي تشكيل شده در مورد فوت‌شدگان خودكشي درحوزه استحفاظي نيروي انتظامي بر حسب جنس |
نیروی انتظامی - معاونت طرح و برنامه و بودجه |
|
7 |
تعداد تصادفات وسايل نقليه بر حسب نوع خسارات مالي و جاني برحسب محل تصادف |
نیروی انتظامی - معاونت طرح و برنامه و بودجه |
|
8 |
تعداد فوت‌شدگان تصادفات وسايل نقليه بر حسب محل تصادف |
نیروی انتظامی - معاونت طرح و برنامه و بودجه |
|
9 |
تعداد مجروحين تصادفات وسايل نقليه بر حسب محل تصادف |
نیروی انتظامی - معاونت طرح و برنامه و بودجه |
|
10 |
میزان انواع مواد مخدر كشف شده توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر |
ریاست جمهوری - ستاد مبارزه با مواد مخدر |
|
11 |
تعداد دستگیرشدگان در ارتباط با انواع مواد مخدر توسط نیروی انتظامی |
نیروی انتظامی - معاونت طرح و برنامه و بودجه |
