مقدمه
اولين سرشماري صنعتي كشور، در مرداد ماه 1342 به وسيله اداره كل آمار عمومي وقت انجام گرفت. از سال 1343 تا سال 1351، وزارت اقتصاد وقت به تهيه آمار از كارگاههاي صنعتي كشور مبادرت نمود و از سال 1352 به بعد، اين وظيفه به وزارت صنايع و معادن وقت محول شد.
مركز آمار ايران در سال 1351، براي اولين بار از كارگاههاي بزرگ صنعتي (10 نفر كاركن و بيشتر) سرشماري به عمل آورد و از آن سال تا سال 1366، اين سرشماري را همه ساله بجز سالهاي 1356 و 1357 به انجام رسانيد.
بر اثر تغييرات حاصل در بافت صنعتي كشور و ضرورت بررسي آماري كل كارگاههاي صنعتي، مركز آمار ايران در سال 1367، طرح جامع آمارگيري صنعتي را تهيه و به مرحله اجرا درآورد. اجراي اين طرح با انجـام تغييراتي، تا سال1370 نيز ادامه يافت.
با توجه به اين امر كه قسمت اعظم توليد بخـش صنعت، مربوط به كارگاههاي بزرگ صنعتي (10 نفر كاركن و بيشتر) است، مـركز آمار ايران مجدداً اجـراي طــرح آمــارگيـري از كارگاههاي بـزرگ صنعتـي را در ســال 1371 آغاز كرد كه در سـالهاي 1372 و 1373 نيــز ادامـه يافت. همچنيـن در ســال 1373، ايـن مـركـز طـرح سـرشماري عمـومي صنعت و معدن را به مرحله اجرا در آورد.
با استفاده از چارچوب بهدست آمده از مرحله اول سرشماري عمومي صنعت و معدن، مرحله دوم سرشماري مذكور با هدف تهيه اطلاعات تفصيلي مربوط به بخشهاي صنعت و معدن، در سال 1374 به اجرا درآمد. در اين مرحله، آمار سال 1373 كارگاههاي صنعتي كمتر از 6 نفر كاركـن بـا روش نمونهگيـري و كارگاههاي صنعتي داراي 6 نفر كاركن و بيشتر با روش سرشماري مورد آمارگيري قرار گرفت.
در سال 1376 با استفــاده از چـارچــوب فوق و كارگاههاي شناسايي شده بعد از سال 1373، همزمان بـراي گـردآوري آمـار سالهاي 1374 و 1375 كارگاههاي صنعتي كشور، اقدام شد. در اين مـرحله، آمـار كارگـاههاي داراي 10 نفـركاركـن و بيشتر بـه روش سرشماري و اطلاعات آماري كارگاههاي داراي كمتر از 10 نفر كاركن، فقط براي سال 1375 به روش نمونهگيري جمعآوري شد. از سال 1377، سرشماري از كارگاههاي صنعتي داراي 10 نفر كاركن و بيشتر هر سال انجام ميشود و اطلاعات تفصيلي سال قبل كارگاههاي مذكور، برحسب فعاليتهاي مختلف صنعتي جمعآوري و منتشر ميگردد. در سال 1381، طرح سرشماري عموميكارگاهي با هدف جمعآوري اطلاعات چارچوبي فعاليتهاي اقتصادي كشـور اعم از كارگاهها و خانوارها، انجام شد.
در سال 1382، با استفاده از چارچوب به دست آمده از سرشماري عموميكارگاهي 1381 و انتخاب حدود 50 هزار نمونه، كارگاههاي صنعتي داراي كمتر از 10 نفر كاركن، به صورت نمونهگيري و كارگاههاي داراي10 نفر كاركن و بيشتر نيز با استفاده از همان چارچوب، با روش سرشماري مورد آمارگيري قرار گرفت.
در سالهاي بعد نيز بـا استفـاده از چـارچـوب بـه دسـت آمده از سرشماري عموميكارگاهي 1381، كارگاههاي داراي 10 نفر كاركن و بيشتر با روش سرشماري مورد آمارگيري قرار گرفت كه نتايج آخرين سال در اين فصل منظور شده است.
با توجه به اهميت فعاليتهاي صنعتي خانوار، لزوم جمعآوري اطلاعــات مربــوط بــه ايـــن فعاليتها مورد تأكيد قرار گرفت و طرح آمارگيري از خانوارهاي داراي فعاليت صنعتي، در قالب طرح سرشماري عمومي صنعت و معدن، در سال 1374 و 1376 با روش نمونهگيري به مرحله اجرا در آمد.
گردآوري آمار مشخصات اجارهنامههاي جديد صنعتي، فعاليت آماري ديگري است كه از شروع فعاليتهاي آماري وزارت صنايع و معادن تاكنون، به طور مستمر انجام ميشود.
اطلاعات آماري ارائه شده در اين فصل شامل مشخصات اجازهنامههاي صنعتي صادر شده توسط وزارت صنايع و معادن، منتخبي از مشخصات و عملكرد اقتصادي كارگاههاي صنعتي و خانوارهاي داراي فعاليت صنعتي، مربوط به نتايج حاصل از طرحهاي آماري مركز آمار ايران و مشخصات عمومي شـركتهاي تعاوني صنعتي تحت پوشش وزارت تعاون است.
شايان ذكر است، آمار ارائه شده در جداول 1-7 لغايت 5-7 مربوط به كارگاههايي است كه تحت نظارت وزارت صنايع و معادن قرار دارد، بنابراين آمار پالايشگاههاكه زير نظر اين وزارتخانه قرار ندارد، درج نشده است.
ذكر اين نكته ضرورت دارد كه براي طبقهبندي فعاليتهاي بخش صنعت، از ويرايش سوم طبقهبندي بينالمللي فعاليتهاي اقتصادي (ISIC)، با اعمـال تغييراتي در آن استفاده شده است.
تعاريف مفاهيـم
جوازتأسيس (موافقت اصولي): مجوز اوليه براي ايجاد واحد صنعتي است.
پروانه بهرهبرداري: مجوزي است كه واحد توليدي پس از موفقيت در توليد آزمايشي محصول، موفق به دريافت آن ميشود و سپس فعاليت خود را آغاز ميكند.
كارگاه صنعتي: مكان مشخص و ثابتي است كه در آن، مجموعهاي از سرمايه و نيروي كار به منظور توليد يك يا چند محصول صنعتي به كار گرفته شده است.
وضع مالكيت كارگاه:
عمومي: منظور كارگاههايي است كه تمام يا بيش از 50 درصد سرمايه آن متعلق به وزارتخانهها، سازمانهاي دولتي، بانكها، نهادهاي انقلاب اسلامي، شهرداريهاو ساير مؤسسات بخش عموميباشد.
خصوصي (تعاوني): منظور كارگاههايي است كه به صورت شركت تعاوني به ثبت رسيده و تمام يا بيش از 50 درصد سهام آن متعلق به اعضاي تعاوني باشد.
خصوصي (غيرتعاوني): منظور كارگاههايي است كه تمام يا بيش از 50 درصد سرمايه آن متعلق به افراد باشد.
شاغلان (كاركنان): رجوع كنيد به تعاريف و مفاهيم "فصل4ـ كشاورزي، جنگلداري و شيلات".
شاغلان فعاليتهاي صنعتي خانوار: منظور افراد 10 ساله و بيشتر خانوار است كه در تمام يا قسمتي از سال، در محل سكونت خانوار به فعاليت صنعتي اشتغال داشتهاند.
در ارائه آمار شاغلان، توضيح اين نكته ضروري است كه در محاسبه از روش "متوسط تعداد شاغلان در سال" استفاده شده است.
مزد و حقوق: رجوع كنيد به "فصل 4ـ كشاورزي، جنگلداري و شيلات".
جبران خدمات مـزد و حقـوق بگيران: رجوع كنيد به "فصل 4ـ كشاورزي، جنگلداري و شيلات".
ساير پرداختيها (پول ،كالا و...): رجوع كنيد به "فصل 4ـ كشاورزي، جنگلداري و شيلات".
سرمايهگذاري (ارزش تغييرات اموال سرمايهاي): رجوع كنيد به "فصل 4ـ كشاورزي، جنگلداري و شيلات".
اموال سرمايهاي: رجوع كنيد به "فصل 4ـ كشاورزي، جنگلداري و شيلات".
مواد خام و اوليه، ابزار، لوازم و ملزومات كمدوام مصرف شده: منظور از مواد خام و اوليه، موادي است كه به منظور تغيير شكل فيزيكي يا شيميايي به كارگاه وارد و به مصرف ميرسد. اين مواد ممكن است خام يا نيمه ساخته باشد كه براي مراحل بعدي عمليات توليد كالا (تكميل، تغيير شكل و مونتاژ) در كارگاه به كار گرفته ميشود. منظور از ابزار، لوازم و ملزومات كمدوام مصرف شده، آن دسته از ابزار، لوازم و ملزوماتي است كه جهت انجام كارهاي توليدي كارگاه به كار گرفته ميشود و عمر مفيد آن از يك سال كمتر است.
ارزش داده فعاليت صنعتي: عبارت است از مجموع ارزش مواد خام و اوليه، ابزار و لوازم و ملزومات كمدوام مصرف شده، ارزش سوخت مصرف شده، ارزش برق و آب خريداري شده، ارزش مواد و قطعات مصرف شده جهت ساخت يا ايجاد اموال سرمايهاي توسط كارگاه و پرداختي بابت خدمات صنعتي.
ارزش ستانده فعاليت صنعتي: ارزش ستانده فعاليت صنعتي عبارت است از مجموع ارزش كالاهاي توليد شده، دريافتي بابت خدمات صنعتي، تغييرات ارزش موجودي كالاهاي در جريان ساخت، تفاوت ارزش فروش از ارزش خريد كالاهايي كه بدون تغيير شكل به فروش رسيدهاند، ارزش اموال سرمايهاي ساخته شده توسط كارگاه، ارزش برق و آب توليد و فروخته شده منهاي ارزش ضايعات غيرقابل فروش محصولات توليد شده.
ارزش افزوده فعاليت صنعتي: ارزش افزوده فعاليت صنعتي كارگاه عبارت است از ما به التفاوت ارزش ستانده و ارزش داده فعاليت صنعتي.
بهرهوري كارگاههاي صنعتي: نسبت ارزش افزوده به تعداد كارگاه.
بهرهوري نيروي كار: نسبت ارزش افزوده به تعداد شاغلان.
خدمات صنعتي: عبارت از كارهاي كنتراتي، تعميرات جزئي ساختمان، ماشينآلات، تجهيزات اداري و وسايل نقليه و نصب و راهاندازي كالاهاي توليد شده است.
خدمات غيرصنعتي: عبارت از اجاره ساختمان و ماشينآلات، ارتباطات، بيمههاي تجارتي و... است.
دريافتي و پرداختي بابت خدمات غيرصنعتي: دريافتي و پرداختي بابت خدمات غيرصنعتي عبارت است از دريافتيها و پرداختيهاي كارگاه بابت خدماتي از قبيل اجاره ساختمان، اجاره ماشينآلات، ارتباطات، مخابرات، حمل و نقل، خدمات حسابرسي و حقوقي و آموزشي، حق العمل كاري و ... .
عوارض پرداختي و ماليات غيرمستقيم: عوارض پرداختي عبارت است از تمامي پرداختيهاي اجباري كارگاه به سازمانهاي دولتي از قبيل عوارض شهرداري، عوارض كارگاه، حق ثبت و حق صدور مجوز.
در سرشماري صنعتي منظور از ماليات غيرمستقيم، تمامي وجوهي است كه توليدكنندگان داخلي از خريداران كالاهاي خود دريافت و عيناً به حساب دولت واريز ميكنند. مانند ماليات غير مستقيم از نوشابهها، وسايل نقليه موتوري، سيگار، خاويار، نـوار ضبـط صـوت و ... .
شركتهاي تعاوني صنعتي: تعاونيهايي هستند كه با بهرهگيري از سرمايه و نيروي كار و تخصص اعضاء، براساس موضوع فعاليت مندرج در اساسنامه اجرايي، در رشتههاي مختلف صنعت فعاليت ميكنند.
شركتهاي تعاوني فرش دستباف: تعاونيهايي هستند كه در زمينه تأمين و توزيع مواد اوليه و توليد انواع فرشهاي دستباف و توليدات وابسته فعاليت دارند.
فهرست اقلام آماری، اطلاعاتی و شاخصهای سالنامه آماری کشور - فصل 8
ردیف |
عنوان قلم |
نام دستگاه اجرایی تولیدکننده اطلاعات |
1 |
تعداد جواز تأسيس صادر شده توسط وزارت صنايع و معادن براي كارگاههاي صنعتي |
وزارت صنايع و معادن |
2 |
تعداد پروانه بهرهبرداري صادر شده توسط وزارت صنايع و معادن براي كارگاههاي صنعتي |
وزارت صنايع و معادن |
3 |
تعداد شرکتهای تعاونی فعال صنعتی در پايان اسفند |
وزارت تعاون - معاونت برنامهریزی و اقتصادی |
4 |
تعداد اعضای شرکتهای تعاونی فعال صنعتی در پايان اسفند |
وزارت تعاون - معاونت برنامهریزی و اقتصادی |
5 |
تعداد شاغلان شرکتهای تعاونی فعال صنعتی در پايان اسفند |
وزارت تعاون - معاونت برنامهریزی و اقتصادی |
6 |
میزان سرمایه شرکتهای تعاونی فعال صنعتی در پايان اسفند |
وزارت تعاون - معاونت برنامهریزی و اقتصادی |
7 |
تعداد شركتهاي تعاوني فعال فرش دستباف در پايان اسفند |
وزارت تعاون - معاونت برنامهریزی و اقتصادی |
8 |
تعداد اعضای شركتهاي تعاوني فعال فرش دستباف در پايان اسفند |
وزارت تعاون - معاونت برنامهریزی و اقتصادی |
9 |
تعداد شاغلان شركتهاي تعاوني فعال فرش دستباف در پايان اسفند |
وزارت تعاون - معاونت برنامهریزی و اقتصادی |
10 |
میزان سرمایه شركتهاي تعاوني فعال فرش دستباف در پايان اسفند |
وزارت تعاون - معاونت برنامهریزی و اقتصادی |