مقدمه
آمارگيري از فعاليت‌هاي مربوط به معادن كشور و انتشار مستمر نتايج آن، از سال 1333 توسط وزارت صنايع و معادن وقت آغاز شد. اين آمارها، هر سال همزمان با انتشار "آمار فعاليت‌هاي صنعتي"، در ضميمه نشريه مذكور به چاپ مي‌رسيد ولي از سال 1339، آمارهاي مربوط در نشريه‌اي مستقل تحت عنوان "آمار فعاليت‌هاي معدني ايران" منتشر شد. اولين سرشماري از معادن كشور در آذرماه سال 1342 توسط وزارت اقتصاد اجرا شد و از سال 1342 تا سال 1353، دفتـر آمار وزارت اقتصاد با استفاده از آمـارهـاي دفـاتر مـعادن نقـاط مختـلف كـشور، هر سال آماري از فعاليت‌هاي معادن جمع‌آوري و منتشر مي‌كرد. در سال 1353، دومين سرشماري از معادن كشور با همكاري مركز آمار ايران و وزارت صنايع و معادن اجرا شد. از سال 1353 تا سال 1357، مركز آمار ايران به‌طور سالانه بخشي از معادن كشور را به عنوان معادن منتخب مورد آمارگيري قرار داد. از سال 1357 تا سال1363، به‌دليل عدم اجراي طرح‌هاي آماري و نيز فراهم نبودن آمارهاي ثبتي جامع، اين بخش از فعاليت‌هاي اقتصادي دچار خلأ آماري شد. در سالهاي 1364 و 1365، مركز آمار ايران به آمارگيري از معادن تحت پوشش بخش عمومي اقدام كرد و در سال 1366، سومين سرشماري از معادن كشور را به مرحله اجرا درآورد. از سال 1367 تا سال 1385 به استثناي سالهاي 1370و 1384 آمـارگيـري از معـادن كشـور به‌طور سالانه انجـام شده است.
آمار و اطلاعات مندرج در اين فصل، علاوه بر نتايج آمارگيري‌ها و سرشماري‌هاي مذكور شامل آمار و اطلاعات شركت‌هاي تعاوني معدني ارائه شده توسط وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي نيز مي‌باشد.
در مورد آمارهاي ارائه شده، توضيحات زير ضروري است:
1- در آمـارگيـري از معـادن فعـال‌كشـور، اطـلاعات مـربـوط به نفـت و گـاز، مـواد راديـواكتيـو و خـاك‌‌رس جمع‌آوري نشده است، و به دليــل اهميت خاص نفت و گاز، اطلاعات آمـاري مـربوط به اين فعاليت‌ها در فصل 6 (نفت و گاز) به‌طور مجزا ارائه مي‌شود.
2- در طـرح آمـارگـيـري از معادن در حال بهره‌بـرداري كشــور، معادن شن و ماسه به روش نمونه‌گيري و ساير معادن به‌صورت سرشماري، مورد آمارگيري قرار مي‌گيرند.
3- در اين فصل براي طبقه‌بندي فعاليت‌هاي بخش معدن از طبقه‌بندي بين‌المللي فعاليت‌هاي اقتصادي (.I.S.I.C)، ويرايش سوم، با اعمال تغييراتي در آن استفاده شده است.
تعاريف مفاهيم
معدن: مجموعه كانسار (ذخيره معدني كه بهره‌برداري از آن اقتصادي مي‌باشد) و ماشين‌آلات و تسهيلاتي است كه به منظور اكتشاف، تجهيز و بهره‌برداري و كانه‌آرايي از آن كانسار ايجاد شده‌است. كانه‌آرايي، به تمامي عمليات فيزيكي و شيميايي كه به منظور جدا كردن قسمتي از مواد باطله از كانه و يا تفكيك كانه‌ها از يكديگر صورت مي‌گيرد، اطلاق مي‌شود.
معدن در حال بهره‌برداري: معدني است كه داراي مجـوز بهره‌بـرداري از وزارت صنايــع و معــادن (غير از معادن شن و ماسه) و يا شهــرداري‌ها و فرمانــداري‌ها (بــراي معـادن شن و ماسه) بوده و نيز در سـال آمارگيــري، حداقــل به مـدت 30 روز بــه صــورت پيوستــه يـا نـاپيـــوستـه، مجمـوعــه‌اي از عمليات استخـراج (در پــاره‌اي از مـوارد همــراه بـا كانه‌آرايي)،به منظور به دست‌آوردن كانه قابل فروش در آن انجام گرفته باشد.
مديريت خصوصي: مديريتي‌است كه توسط افراد يا مؤسسات خصوصي اعمال مي‌شود.
مديريت عمومي: مديريتي است كـــه توسط وزارتخــانــه‌هــا، سازمان‌هاي دولتي، نهادهاي انقلاب اسلامي، بانك‌ها، شهرداري‌ها و ساير مؤسسات بخش عمومي اعمال مي‌شود.
شاغلان: تمامي افرادي هستند كه در داخل يا خارج معدن به صورت تمام‌وقت يا پاره‌وقت براي معدن كار مي‌كنند. شاغلان از نظر وظيفه‌اي كه به عهـده دارنـد به دو گروه شـاغـلان خط توليد (ماهر و ساده) و ساير شاغلان (اداري، مالي و خدماتي) تفكيك مي‌شوند.
شاغلان ماهرخط توليد: كاركناني هستند كه به اعتبار دانش فني و تجربه‌اي كه كسب كرده‌اند، توانايي انجام يك قسمت از كار فني خط توليد را داشته باشند، مانند مهندسان، تكنيسين‌هاي فني، استادكاران، سركارگران، كارگران ماهر، تعميركاران و رانندگان.
شاغلان ساده خط توليد: كاركناني هستند كه شغل مورد تصدي آنان در خط توليد نياز به تعليم و كسب مهارت ندارد، مانند: كارگران ساده، باربران و بارگيران.
ساير شاغلان (اداري، مالي و خدماتي): كاركناني هستند كه به امور دفتري، اداري، مالي و خدماتي معدن و يا دفتر مركزي، اشتغال داشته و به طور مستقيم در امر استخراج و توليد دخالت ندارند.
در ارائه آمار شاغلان، توضيح اين نكته ضروري است كه در محاسبه از روش "متوسط تعداد شاغلان در سال" استفاده شده است.
جبران خدمات مزد و حقوق بگيران: رجوع كنيد به تعاريف و مفاهيم "فصل 4- كشاورزي، جنگلداري و شيلات".
توليد مواد معدني: مجموع مواد معدني حاصـل از يـك رشتـه فعاليت استخراج است كه به اشكال گوناگون قابل عرضه به بازار مي‌باشد. شايان ذكر است كه در بعضي از رشته فعاليت‌ها يا معادن، مواد معدني به همان صورتي كه از كانسار استخراج مي‌شود، عرضه مي‌گردد در صورتي كه در بعضي ديگر از رشته فعاليت‌ها يا معادن، مواد استخراج شده پس از انجام عمليات فيزيكي يا شيميايي لازم به منظور جدا كردن قسمتي از مواد باطله، تفكيك كانه‌ها و يا افزايش عيار ماده خام، به بازار عرضه مي‌شود. ضمناً در يك رشته فعاليت، ممكن است چند ماده معدني بـه دست آيد، مثـلاً در رشته فعاليت استخراج سنگ مس، مواد معدني سنگ مس، كنسانتره مس و كنسانتره موليبـدن از توليـدات رشته فعاليـت مذكـور به حساب مي‌آيند.
ارزش توليدات: ارزش مواد معدني استخراج شده و ارزش ضايعات قابل فروش مواد معدني به قيمت توليد كننده يعني قيمت فروش به مشتريان در محل معدن است.
سـرمايــه‌گـذاري (ارزش تغيـيـرات امــوال سرمايه‌اي): رجــوع‌كنيد بـه تعـاريف و مفاهيـم "فصل 4- كشاورزي، جنگلداري و شيلات".
ارزش افزوده: عبارت از ارزش دريافتي‌ها (ستانده‌ها) منهاي ارزش پرداختي‌ها (داده‌ها) است.
ارزش دريافتي‌ها (ستانده‌ها): عبارت از ارزش توليدات مواد معدني، ضايعات قابل فروش مواد معدني، ساخت و تعمير اساسي اموال سرمايه‌اي توسط شاغلان معدن و ساير دريافتي‌هاي معدن است كه شامل دريافتي بابت كارهاي كنتراتي، تعميرات جزيي ساختمان و لوازم و تجهيزات اداري، تعميرات جزيي ماشين‌آلات آزمايشگاه و... مي‌باشد.
ارزش پرداختي‌ها (داده‌ها): عبارت از ارزش مواد، ابزار و وسايل كار كم‌دوام، سوخت مصرف شده، آب و بـرق خريداري شده و ساير پرداختي‌ها است كه شامل پرداختي بابت كارهاي كنتراتي، تعميرات جزيي ساختمان و لوازم و تجهيزات اداري، تعميرات جزيي ماشين‌آلات، آزمايشگاه و... مي‌باشد.
شركت تعاوني: رجوع كنيد به تعاريف و مفاهيم "فصل 4- كشاورزي، جنگلداري و شيلات".
شركت تعاوني معدني: نوعـي شركت تعاوني است كه در زمينـه استخراج، بهره‌برداري و فروش مواد استخراج شده از معادن فعاليت دارد.
فهرست اقلام آماری، اطلاعاتی و شاخص‌های سالنامه آماری کشور - فصل 6
|
ردیف |
عنوان قلم |
نام دستگاه اجرایی تولیدکننده اطلاعات |
|
1 |
تعداد شرکت‌های تعاونی معدنی فعال در پايان اسفند |
وزارت تعاون- معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی |
|
2 |
تعداد اعضای شرکت‌های تعاونی معدنی فعال در پايان اسفند |
وزارت تعاون- معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی |
|
3 |
تعداد شاغلان شرکت‌های تعاونی معدنی فعال در پايان اسفند |
وزارت تعاون- معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی |
|
4 |
میزان سرمایه شرکت‌های تعاونی معدنی فعال در پايان اسفند |
وزارت تعاون- معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی |
